Pleidooi voor zachte dwangbehandeling
Dikke mensen zijn niet overal gewild en wie met eigen dikheid op de voorgrond treedt nog minder. Tenminste, dit is wat columniste en femme cathédrale Asha ten Broeke overkomt, volgens haar mededelingen in NRC Handelsblad van alweer 20 oktober jl. Verbaal worden de banaalste bestialiteiten op haar dikheid losgelaten, door mensen die haar linkse overtuigingen kennelijk niet delen en daar luidkeels kond van geven. (Wie zijn die machteloze schreeuwers, deze mentaal en moreel gemankeerden die geen andere raad weten met hun eigen ressentiment dan vertaling er van in obsceniteiten? Wat menen zij werkelijk van hun woorden, voor zover zij er zelf al iets van begrijpen? Of schelden die mensen maar wat, in hun eigen duisternis?)
“Altijd wordt de discussie gesmoord met commentaar op haar omvang.” Dat kan natuurlijk niet. Maatschappijkritiek heeft niets te maken met de menselijke of al te menselijke eigenschappen en omstandigheden van sprekers en schrijvers die vinden dat dingen beter kunnen. Anders verdwijnt de gedachtewisseling (ad rem als het goed is, over de zaak zelf) in drogredeneringen ad hominem (“op de persoon”). Zelfs wie niet doet wat zij zegt of schrijft kan nog het grootste gelijk van de wereld hebben, al wordt iemands geloofwaardigheid niet groter als zij zelf niet leeft naar wat zij anderen voorhoudt (practice what you preach).
Het ging om links tegen rechts en omgekeerd. Van oudsher wordt ‘links’ in verband gebracht met overheidsingrijpen in persoonlijke levenssferen als dat beter is voor het nut van het algemeen, of zelfs voor de in haar vrijheden beperkte medemens. Sociale vangnetten, valhelmen, veiligheidsgordels, verplichte ziektekostenverzekeringen, minimumlonen en nog veel meer zijn dan ook “linkse” ontdekkingen en uitvindingen. Tenminste ten dele hebben die de mensheid veel zegeningen gebracht, al moesten individuele vrijheden er voor worden ingeleverd. “Rechts” vindt eerder dat mensen voor zichzelf moeten zorgen en dat vrije markten daartoe voldoende gelegenheid bieden.
Terug naar dik of dun: stel dat Asha ten Broeke aan de macht komt en een programma van een eindelijk echt linkse regering presenteert. Hoe loopt het dan af met de gezondheidszorg voor dikke mensen? Obesitas is een algemeen erkend probleem. Zwaarlijvigheid drukt op allerlei budgetten. Dunne mensen zijn gezonder en leven langer dan dikke medemensen. Dus zal Asha ten Broeke zoals een waar socialist betaamt moeiteloos over zichzelf heenstappen en al dan niet bij wet vaststellen dat zwaarlijvigheid als ziekte wordt aangemerkt, inclusief dwangbehandeling in ernstige gevallen. (Te hopen is dat zij tegen de tijd zelf toch voldoende is afgevallen, anders loopt zij gevaar te moeten meedoen aan haar eigen afslankprogramma’s.)
Rechts zal fel protesteren: laat die dikke mensen! Als zij er problemen mee hebben lossen zij die toch zelf op! Wij zijn ons broeders en zusters hoeders niet. Sterker nog: wat ons niet bevalt proberen wij te beledigen en verder bemoeien we ons er niet mee. Tenzij het geld dreigt te kosten, bijvoorbeeld als ziektekostenverzekeringen worden afgesloten of als wordt geleend om een huis te kopen. Dan zijn dikke mensen duurder uit want de ervaring leert dat zij minder lang meegaan en dus ook meer kosten en minder geld opbrengen.
Asha ten Broeke is nog niet aan de macht en tot nu toe heeft het ‘rechtse’ standpunt dan ook gewonnen. Wél wordt dik zijn van overheidswege ontmoedigd – tot nu toe in vriendelijker termen dan die van de mensen die Asha ten Broeke uitschelden – en in de vrije markt moeten dikke mensen inderdaad wat dieper in de buidel tasten.
Linksen én rechtsen gaan er dus net als verstandige mensen van uit dat dik zijn niet goed is. Maar wat zegt de echte Asha ten Broeke, in hetzelfde vraaggesprek? “Ik heb het recht om blij te zijn met mijn omvang. … Dik zijn is heerlijk, het is grandioos. Wacht geen moment, doe het vandaag. … Het grootste probleem van overgewicht is het stigma.”
Lotsaanvaarding is mooi, en iets kan grandioos zijn zonder op publieke bijval te mogen rekenen. Maar is dik zijn echt een lot, en is dus zelfs beschaafde weerstand tegen overgewicht eigenlijk onzin? De gevestigde wetenschap leert al wat langer dat dik zijn simpelweg een gevolg is van te veel calorieën en (in mindere mate) van te weinig krachtsinspanning. Nu kan die kwestie worden kortgesloten door gevestigde wetenschap “ook maar een mening” te vinden. Dat is dan op zijn beurt “ook maar een mening” en in ieder geval geen oplossing voor overgewicht. De echte aanpak van dik zijn blijft verbluffend simpel: minder innemen en meer bewegen.
Er is iets aan te doen, of Asha ten Broeke daartoe in beweging wil komen of niet. Veel ingewikkelder is de vraag waar overmatige eetlust vandaan komt. Daar schijnen de geleerden nog niet uit te zijn. Hoe dwangmatig kan teveel eten (en drinken) zijn? In welke maten is dit een kwestie van vrije wil, in de minimale zin van “het ook kunnen laten”? Wat kan een mens zichzelf opleggen, wat moet een overheid opleggen als de mens er zelf niet in slaagt? Zolang hiervan niet meer bekend is, blijven overheidsmaatregelen tegen overgewicht slagen in de lucht. Ook hier geldt: eerst de feiten en dan de moraal.
Hoewel? Als vaststaat dat overgewicht een gevolg is van te veel innemen en te weinig bewegen, dan is er een radicale remedie: op dieet, met extra lichaamsbeweging. Vrijwillig zal dat niet altijd gaan, maar ook daarvoor bestaat al een oplossing, al is Asha ten Broeke nog niet aan de macht. Onze gevangenissen lopen leeg – kennelijk is er steeds minder misdaad (?) – dus is er ruimte genoeg om al die dikkerds tijdelijk op of in ieder geval af te sluiten van te veel zoete, vette en andere overdadige voedingswaren. Dan gebeurt toch nog iets nuttigs met half of helemaal leegstaande penitentiaire inrichtingen, of eigenlijk luxe hotels volgens al die ‘rechtse’ schreeuwers tegen Asha ten Broeke. Die zetten we dus vast in belendende vleugels, zonder uitzicht op hun slachtoffers. De rest van de wereld is dan van hun vuiligheden verschoond. Eerder wordt de soms toch Rubensiaanse schoonheid van te omvangrijke medemensen in het openbaar gemist.
Nog niet iedereen zal het hiermee eens zijn. Maar toch: wat is het verschil tussen de zin van gedwongen vaccinatie en vergelijkbare maatregelen met het oog op de volksgezondheid en gedwongen afslanking? In beide gevallen wordt de integriteit van het lichaam aangetast, zoals dat zo mooi heet. Verder is het verschil eigenlijk alleen gradueel.
Achter slot en grendel mag Asha ten Broeke rustig doorschrijven, net als Rinus Otte, tegenwoordig grootinquisiteur bij het Openbaar Ministerie en al dan niet ambtshalve enthousiast voorstander van gevangenisstraf. Ook hij kan beter uit het verkeer worden genomen, want als hij zijn zin krijgt dan mislukt het gedwongen afslankplan bij gebrek aan ruimte alsnog. Voor zover bekend heeft Otte zelf nooit vastgezeten. Hij maakt zich dus dik over dingen waarvan hij niet het flauwste benul heeft. “D’abord faire métier de pénitent pour pouvoir finir en juge” aldus Tarrou in Camus’ La peste. In de bak kan Otte dat boek eens rustig uitlezen, desnoods met een woordenboek uit de gevangenisbibliotheek (juist niet afschaffen!) erbij.
