De Hoge Raad vroeg het HvJ EU naar de verhouding tussen de Europese harmonisatie van het auteursrecht en de Berner Conventie, het oudste auteursrechtverdrag (zie eerder over de zaak https://www.mr-online.nl/toch-auteursrecht-op-amerikaans-design/). De Berner Conventie bevat van oudsher de hoofdregel dat landen die zijn aangesloten onderdanen van andere landen dezelfde auteursrechtelijke bescherming moeten bieden als zij aan hun eigen onderdanen bieden. Een Amerikaanse auteursrechthebbende kan dus bij de Nederlandse rechter bescherming van de Auteurswet krijgen bij inbreuk in Nederland. Zo ook Vitra, die het auteursrecht van Charles en Ray Eames tegen Kwantum in stelling bracht. Vitra stuitte echter op de uitzondering in de Berner Conventie die erop neerkomt dat voor zover het land van herkomst aan bepaalde werken geen auteursrechtelijke bescherming geeft, andere landen mogen (maar niet: moeten) besluiten die werken dan ook niet te beschermen. Het Amerikaanse auteursrecht kent geen auteursrechtelijke bescherming toe aan design, en dat zou Nederland daarom ook niet moeten doen, aldus Kwantum.
De Hoge Raad twijfelde en stelde vragen. Terecht, zo blijkt: het Europese Hof heeft nu geoordeeld dat de Nederlandse rechter Amerikaans design niet mag uitsluiten van auteursrechtelijke bescherming als dat design is beschermd volgens het Europees geharmoniseerde auteursrecht, met name de Auteursrechtrichtlijn uit 2001. Of die bescherming er ook in het land van herkomst is, maakt daarvoor niet uit, want de Uniewetgever is uitgegaan van bescherming voor “…alle werken waarvan op het grondgebied van de Unie om bescherming wordt verzocht, ongeacht het land van oorsprong van deze werken of de nationaliteit van hun auteur.” En daar mogen lidstaten niet van afwijken: uitzonderingen mogen alleen door de Uniewetgever worden gemaakt, en die heeft dat niet gedaan. Zeker nu rechten van intellectuele eigendom als grondrecht worden beschermd in het EU Handvest (artikel 17) en die grondrechten kunnen alleen door de Uniewetgever worden beperkt.
Maar hoe zit het dan met de Berner Conventie? Daar zijn we toch nog steeds aan gebonden? Het HvJ EU wijst er op dat het Europese werkingsverdrag bepaalt dat verdragsverplichtingen die lidstaten voor 1958 zijn aangegaan (en de Berner Conventie dateert uit 1886) door het Unierecht worden gerespecteerd (dus ook als die oude verplichting tot afwijking van later Unierecht leidt), maar die regel geldt niet onbeperkt: als een ouder verdrag alleen maar een mogelijkheid geeft maar geen verplichting, mogen lidstaten die enkele mogelijkheid niet gebruiken om later toch van Unierecht af te wijken. En precies dat geldt ook voor de door Kwantum ingeroepen ‘reciprociteitsregel’, die dus niet mag afdoen aan de bescherming die de Unie aan de stoel van Vitra geeft. Ook een design uit de VS wordt hier dus auteursrechtelijk beschermd, ondanks dat het werk diezelfde bescherming niet geniet in de VS.
Hof van Justitie van de Europese Unie 24 oktober 2024, zaak C 2-27/23, ECLI:EU:C:2024:914, Kwantum / Vitra
