Eindejaarsgeschenken zeggen iets over de tijdgeest. Zo kreeg ik van mijn rechtbank een paar jaar geleden een fles champagne omdat we het tekort van de rechtbank hadden weggewerkt. Daarna volgden een paar eindejaarlijkse flessen wijn. Voor de volledigheid vermeld ik hier ook nog dat de flessen samen met een cadeaubon komen. Die besteed ik doorgaans in de boekhandel, want verder kom ik daar sinds de opkomst van Bol en Amazon eigenlijk nooit meer. Eén keer was er ook een DVD met daarop een tv-serie over de vreemdelingenrechters. Daarover straks meer. De wijn kwam in zo’n ruwhouten kistje met stro. Die kistjes zijn handig omdat je er vervolgens weer omfietswijn van de Hema of Albert Heijn in kunt doen en doorgeven.
Dit jaar was er geen wijn. We kregen een flinke handdoek met ingeweven “RECHTBANK AMSTERDAM”. In de begeleidende brief schreef de president dat die niet bedoeld was om in de ring te gooien. Nou is er alle aanleiding om te veronderstellen dat we ons met dat ding vooral het zweet van het voorhoofd moeten wissen, want er is een ware eindejaarsdrive geweest om zaken voor de peildatum de deur uit te hebben in verband met de bekostiging. Goed bedacht dus van het gerechtsbestuur. Maar wat doe je met die handdoek als het eindejaarszweet is afgewist? Ik stelde me voor dat ik hem mee zou nemen naar het strand. Ik zal mijzelf al zitten in Zandvoort. Of toch niet? Nee, eigenlijk wilde ik helemaal niet geassocieerd worden met de rechtbank, vooral niet op het strand van Zandvoort. Wie weet wat voor reacties dat zou losmaken. Een nieuwe sensatie; ik ben nog nooit eerder bang geweest dat mensen me zouden aanvallen omdat ik een rechter ben.
Toen las ik het rapport van de Nationale Denktank.Die kwam in het nieuws omdat ze de administratieve afhandeling van processen-verbaal bij de politie wilden laten doen door rechtenstudenten. Net alsof die niet beter kunnen gaan studeren, maar dit terzijde. De Tank had ook onderzoek gedaan naar het vertrouwen in de rechtspraak, en wat te doen om dat te versterken. Dat vertrouwen hangt samen met het vertrouwen in publieke organisaties in het algemeen, en het fluctueert, net als eindejaarsgeschenken, mee met het consumentenvertrouwen en met de economie. Het lijkt er dus op dat de rechtspraak zelf er niet veel invloed op heeft. Toch heeft de Denktank flink wat aanbevelingen voor ons. Veel daarvan gaan weer over het strafrecht. Ze zien vooral op meer participeren in de publieke ruimte. Een heleboel van die aanbevelingen gaan over dingen die we al lang doen, zoals open dagen en meet the judge. De Denktank vindt dat we die dingen maar “sporadisch” doen, maar zolang we niet weten wat ze daarmee bedoelen laat ik het bij de vaststelling dat eenmaal per jaar een open dag wordt gehouden. Er zijn suggesties zoals een korte film over “een dag zonder rechtsstaat” en Meet the judge online. Leuk idee. In de VS maakt de rechtspraak gebruik van YouTube om korte filmpjes te laten zien. Ik tel in de voorstellen van de Denktank ook diverse websites voor meer interactieve communicatie met burgers.
We weten datwe die communicatie nog behoorlijk kunnen verbeteren, en daar wordt ook aan gewerkt. Daarbij moeten twee dingen goed uit elkaar gehouden worden: contact met het publiek in het algemeen, en contact met de gebruikers van de rechtspraak. Die gebruikers hebben informatie nodig om hun zaak goed te kunnen doen. Praktische informatie als: waar moet ik zijn voor mijn zaak, en wat kan ik aan voorbereiding doen. Maar als mensen naar de rechtbank komen met Judge Judy op hun netvlies, dan komen ze doorgaans voor een verrassing te staan, bijvoorbeeld omdat ze niet uitgescholden worden. Voor het bijsturen van dat soort verwachtingen zijn de YouTube-filmpjes heel geschikt. Ook dit is overigens niet helemaal nieuw, want er wordt regelmatig in de rechtszaal gefilmd. Er is nu een tv-serie aan de gang waarin rechters in Utrecht gevolgd worden. De Amsterdamse kinderrechters waren laatst ook nog in beeld, en een paar jaar geleden de vreemdelingenrechters. De Amsterdamse kantonrechters werden in het midden van de jaren ’90 al eens gevolgd door een cameraploeg die dertien afleveringen over hun werk heeft gemaakt., en zo zijn er nog veel meer voorbeelden te geven.
Maar terug naar de sociale media. Je moet ICT-achtige oplossingen niet onderschatten, zeker niet in de interactieve sfeer. Ik probeerde me voor te stellen hoe we al die techniek in vredesnaam van de grond zouden kunnen krijgen, en dat viel niet mee. De ervaring leert dat dat flink wat moeite kost. Pas toen begreep ik dat het rechtbankbestuur dat ook had ingezien. Met hun vooruitziende blik hadden ze – wellicht intuïtief – gekozen voor een low-tech versie van meet the judge on line. Tot ziens op het strand, op de vloedlijn op die handdoek.
