In het regeerakkoord van 2017 is afgesproken dat het kabinet een experiment zou opzetten om te kijken of er iets gedaan kan worden aan het huidige gedoogbeleid, en dan met name de illegale achterdeurpraktijk. Stappen zetten naar volledige legalisatie ligt volgens Arif veel meer voor de hand dan een jarenlang durend experiment.
Het experiment houdt in dat in tien gemeenten voortaan enkel legaal geproduceerde wiet en hasjiesj verkocht mag worden, dat door maximaal tien aangewezen telers mag worden geteeld. Alle 79 coffeeshops die onder deze gemeenten vallen mogen alleen hennep kopen en verkopen van deze ‘erkende’ telers. De tien telers mogen ook enkel hennep verkopen aan deze coffeeshops. Vandaar dat er gesproken wordt van het experiment ‘gesloten coffeeshopketen’.
Het experiment gaat vier jaar duren met ingang van 2021. Het volgende kabinet kan het experiment verlengen met anderhalf jaar.
Doel
Volgens de Memorie van Toelichting is het doel van dit experiment “om te bezien of en hoe op kwaliteit gecontroleerde hennep of hasjiesj gedecriminaliseerd aan de coffeeshops kan worden geleverd en daar binnen een gesloten coffeeshopketen kan worden verkocht, alsmede wat de effecten daarvan zijn.” Het gaat dus om decriminalisatie van de levering van wiet aan coffeeshops en toezicht op de kwaliteit van de hennep. Niet verkeerd op zichzelf. Volledige legalisatie komt echter ook ruim tegemoet aan deze doelen.
Bezwaren
Er zijn veel haken en ogen die kleven aan dit experiment volgens meerdere partijen. Zo spreekt de Raad voor de rechtspraak haar advies uit in een brief aan de minister van Justitie en Veiligheid op 28 maart 2018.
De Raad is het met de minister eens dat het experiment op gespannen voet staat met internationale verdragen (zie paragraaf 5 van de MvT). In een materieel strafrechtelijke kader stelt de Raad dat in strafrechtelijke procedures mogelijk een beroep zal worden gedaan op het gelijkheidsbeginsel en het verbod op willekeur door de henneptelers die niet meedoen aan het experiment. Ten slotte spreekt de Raad zich uit over de bestuurlijke rechtsbescherming dat in het geding zou zijn.
Tijdens de behandeling wat het wetsvoorstel begin dit jaar spraken de SP en GroenLinks zich in de Tweede Kamer al uit tegen de beperkte omvang van het experiment. Slechts tien gemeenten zou te weinig zijn. Daar is de Raad van State en commissie-Knottnerus, de commissie die is aangesteld door het kabinet zelf, het ook mee eens.
Het kabinet lijkt ook volledig voorbij te gaan aan de belangen van coffeeshopeigenaren en gebruikers van hennep. Grote gemeenten als Amsterdam willen niet meedoen aan de proef omdat zij abrupt alle banden met de leveranciers moeten afknippen, om vervolgens na vier jaar deze leverancier weer op te zoeken om terug te gaan naar de situatie sinds 1979.
Ook is er een vrees dat wietgebruikers niet tevreden zijn met het waar van de tien telers (maximaal 10 tot 15 soorten hasj en wiet) en daardoor hun waar gaan zoeken op straat.
Een aantal coffeeshop-eigenaars juichen het experiment wel toe, zij het enkel om het feit dat er eindelijk ontwikkeling is in het gedoogbeleid dat al ruim 40 jaar een doorn in het oog is van vrijwel iedereen die ermee te maken heeft.
Tot slot
Het experiment is een babystap in de juiste richting (volledige legalisatie), maar wel een erg lomp gezien de bovengenoemde gebreken die eraan kleven. Nederland was in 1979 het eerste land dat verkoop van wiet in coffeeshops legaliseerde, maar inmiddels zijn wij al ingehaald door Canada, Uruguay en een aantal staten in de VS.
Als we kijken naar hoe legalisatie heeft uitgepakt bij onze voorgangers moet Nederland toch ook echt baat hebben bij (onder andere): betere controle op de kwaliteit van de wiet, extra inkomsten aan belastingen, meer werkgelegenheid, minder criminaliteit, tegengang van de overbelasting van het politieapparaat, gunstigere prijzen voor de gebruikers en minder illegale aftap van stroom. Veel plusjes dus.
Ik hoop dat de politiek na vier jaar experimenteren niet terugvalt op het oude gedoogbeleid maar juist concretere stappen gaat nemen in de richting van legalisatie in heel Nederland. Dit is dan aan het nieuwe kabinet.
