Het FD meldt dat topman Gerrit van der Burg van het Openbaar Ministerie de minister al in maart 2019 mondeling vertelde dat er een onderzoek liep naar een notaris van het kantoor van de landsadvocaat. Dit werd gezegd in de marge van een vergadering. Van der Burg vertelde niet dat het om Frank Oranje ging. Volgens een woordvoerder van Grapperhaus was de informatie onder embargo verstrekt en heeft de minister er daarom niets mee gedaan.
Beleggers
Dat Grapperhaus er in zijn brief aan de Tweede Kamer niet over repte, komt doordat de brief niet bedoeld was om de Kamer over het onderzoek als zodanig te informeren maar over wanneer de landsadvocaat de minister heeft ingelicht, aldus de woordvoerder. De minister heeft volgens het ministerie tussentijds niet meer geïnformeerd naar het onderzoek naar Pels Rijcken.
De inmiddels overleden managing partner en notaris Frank Oranje van Pels Rijcken heeft ruim 10 miljoen euro verdonkeremaand van gemeenten, provincies en beleggers. Oranje sluisde de gelden via een stichting weg naar privérekeningen. De stichting stond volledig onder controle van Oranje, en werd een dag voor diens dood opgeheven. Tot nu toe is het een raadsel waar het geld is gebleven. Oranje heeft aan Pels Rijcken daarover geen opheldering verschaft. Pels Rijcken heeft de verdwenen miljoenen aangezuiverd.
Statuur
De kwestie wordt in de Tweede Kamer met argusogen gevolgd. Zo is CDA-Kamerlid Chris van Dam verbaasd over de geruststellende toon in Grapperhaus’ brief van vorige week dinsdag aan de Kamer. In deze brief meldt de minister dat Houthoff in zijn opdracht de notariële werkzaamheden van Pels Rijcken voor het rijk tegen het licht heeft gehouden. Volgens de minister zijn daarbij geen misstanden ontdekt, meldt hij aan de Tweede Kamer. Hij zegt ook geen aanleiding tot zorg te hebben.
“Ik vond de brief van Grapperhaus te veel iets hebben van ’Gaat u maar slapen, het is okee’, maar zover ben ik nog lang niet,” zegt Van Dam. “Ik maak me wel degelijk zorgen dat dit gebeurd is bij Pels Rijcken. Het zegt iets over de interne organisatie dat dit heeft kunnen plaatsvinden. Je had van een kantoor met deze statuur en reputatie verwacht dat de zaken beter op orde zouden zijn.”
Eer
Van Dam vindt het nog te vroeg om te zeggen of Pels Rijcken landsadvocaat kan blijven. “Het is één kantoor, en we weten allemaal dat divisies intern gescheiden zijn, en ook dat de landsadvocaat binnen de advocatuurpoot een aparte positie heeft. Maar de affaire heeft het vertrouwen beschadigd. Het is primair aan het kantoor om dat vertrouwen te herstellen. De landsadvocaat is niet alleen een baan, ook een eer. En daaraan zijn verplichtingen verbonden.”
Hij wil zich niet uitlaten over de vraag of Pels Rijcken genoeg heeft gedaan om de fraude te voorkomen. “Het Bureau Financieel Toezicht en de deken van de Orde van Advocaten in Den Haag doen onderzoek. Dan past mij terughoudendheid.”
De SP-Tweede Kamerleden Michiel van Nispen en Renske Leijten vragen zich af of het überhaupt nodig is om een landsadvocaat te hebben. De twee Kamerleden stellen dit aan de orde in vragen aan minister Grapperhaus “Waarom werkt de overheid eigenlijk met een ‘landsadvocaat’, zonder daarbij een opdracht aan te besteden?” vragen Van Nispen en Leijten.
Claims
Uit onderzoek van NRC en FD blijkt dat Oranje op een geblokkeerde rekening geld beheerde van gedupeerde beleggers van internetbedrijf World Online en verzekeraar Conservarium. Ook fraudeerde Oranje met geld uit de verkoop van afvalwerker Attero door zes provincies en 116 gemeenten aan durfinvesteerder Waterland. Daarmee was 170 miljoen euro gemoeid, waarvan de betrokken partijen 13 miljoen euro apart zetten voor de afwikkeling van claims. Oranje bestuurde de stichting die dat geld onder zich had.
Pels Rijcken zegt in een verklaring zelf ook slachtoffer te zijn, omdat Oranje “geraffineerd frauduleus” had gehandeld. Maar in NRC zegt voormalig notaris Hubert-Jan van Boxel dat Pels Rijcken grove fouten heeft gemaakt. Van Boxel, nu docent aan Nyenrode, noemt het onbestaanbaar dat voor drie verschillende doelen dezelfde stichting is gebruikt. Dat Oranje de volledige controle had, had kunnen worden voorkomen door een medebestuurder te benoemen, zegt Van Boxel. Dan hadden twee handtekeningen moeten worden gezet voor transacties en overboekingen.
Zonder discussie
Van Nispen en Leijten nemen geen genoegen met de Kamerbrief van Grapperhaus. “Het gemak waarmee de minister zegt door te willen met dit kantoor, zonder discussie, verbaast mij,” zegt Van Nispen in een reactie aan de redactie van Mr. “Er zijn zoveel goede advocaten en notarissen in Nederland waar de overheid gebruik van zou kunnen maken. Wat de SP betreft moet dat dus nadrukkelijk wél ter discussie staan.”
Dat de minister niet bezorgd is over de kwaliteit en legitimiteit van de landsadvocaat, zit de twee Kamerleden ook niet lekker. “Kunt u dat verklaren, terwijl de zaak nog bij het Openbaar Ministerie en het Bureau Financieel Toezicht (BFT) ligt? Loopt u hiermee niet te ver vooruit op mogelijke uitkomsten van de diverse onderzoeken die nu lopen tegen Pels Rijcken?”
Onder de radar
De twee SP-Kamerleden vragen hoe deze fraude zo lang onder de radar heeft kunnen blijven en of er voldoende capaciteit is bij de onafhankelijke toezichthouder en bij de opsporingsdiensten om ingewikkelde fraudezaken op te sporen. Ook willen ze van de minister weten of kantoren zelf verantwoordelijk mogen zijn voor het zogenoemde vier-ogen-principe. “Wat zegt het over het systeem als het zelfs bij de landsadvocaat niet goed geregeld lijkt te zijn?”
Ook vragen de Kamerleden zich af hoe het kan dat pas na onderzoek van Deloitte is overgegaan tot maatregelen als het aanstellen van een compliance officer, het controleren of notarissen nog andere functies vervullen bij andere stichtingen en het opnemen van contact met de begunstigde om de juistheid van een overboeking te controleren.
