Je hebt het vast al wel gehoord: er is in de Verenigde Staten een impeachment-procedure gestart tegen de Republikeinse president Trump. De Democraten in het Congres zijn vastberaden om hem af te zetten. Hoe gaat dit nu verder?
De afzettingsprocedure is in de VS geregeld in artikel 2 sectie 4 van de US Constitution. De procedure is niet enkel geschreven voor de president, maar ook voor de vicepresident en alle ambtenaren op federaal niveau, zoals ministers, federale rechters en andere topambtenaren. In dit artikel worden ook de gronden voor impeachment genoemd, namelijk ‘treason’ (hoogverraad), ‘bribery’ (omkoping) en ‘other high crimes and misdeneamors’.
De eerste twee gronden zijn duidelijk, maar over de derde kunnen allerlei verschillende gedragingen vallen. Het is niet geheel duidelijk wat er onder deze grond precies valt, maar dat werd wel wat duidelijker in de afzettingsprocedure tegen president Bill Clinton in 1998. De ‘high crimes and misdeneamors’ moeten van hetzelfde ernstige niveau zijn als hoogverraad en omkoping. Het hoeft niet per se te gaan om strafbare feiten. Het moet gaan om ernstige vergrijpen tegen de staat. Het verwaarlozen van de functie valt hier ook onder. Indien de president er dus zin in heeft om alleen nog maar in zijn zwembroek op Hawaii te liggen Netflixen, dan kan dat ook grond zijn voor afzetting.
Het is nog niet vastgesteld op welke grond de procedure tegen president Trump doorgang zal vinden. Aannemelijk is echter dat de Democraten vinden dat het aansporen van een buitenlandse leider, in dit geval de president van Oekraïne, om een corruptieonderzoek te beginnen tegen een politiek rivaal, onder ‘high crimes and other misdeneamors’ zal vallen.
De eerste stap in de procedure is dan ook de vervolgingsbeslissing middels de aanklacht (‘impeachment’) in het Huis van Afgevaardigden. Er is eerst vooronderzoek nodig. De aanklacht wordt besproken in de Judiciary Committee (vaste commissie van justitie) en zij houden bijvoorbeeld hoorzittingen om bewijs te verzamelen. Zij stellen de officiële aanklacht vast. De aanklacht wordt geformuleerd in de Articles of Impeachement (verdeeld in artikelen), die naar het Huis wordt gestuurd voor een stemming. Na een stemming over de Articles of Impeachment wordt bij een gewone meerderheid in het Huis de aanklacht vastgesteld. Zodra dat is gebeurd, gaat de aanklacht naar de Senaat. De Democraten hebben op dit moment de meerderheid in het Huis. Zij hebben slechts de helft plus één stem nodig om de Articles of Impeachment vast te stellen: 218 van de 435 leden. De kans is dus meer dan aanwezig dat de aanklacht door het Huis van Afgevaardigden zal komen en naar de Senaat zal worden gestuurd voor de tweede fase.
De tweede stap in de procedure vindt immers plaats bij de Senaat. Er wordt hier een soort berechting gehouden (‘impeachment trial’), waarbij de 100 senatoren moeten bepalen of de president ‘guilty or not guilty’ is aan de aanklacht. Zij bespreken onder andere het bewijs; deze fase kan dan ook gezien worden als een soort rechtszaak. De voorzitter van het US Supreme Court is bij de berechting voorzitter. Er is een 2/3de meerderheid nodig om de president af te zetten: 67 senatoren moeten dus vóór afzetting stemmen. Mocht dat gebeuren, dan wordt vicepresident Pence president tot 2021.
Het probleem voor de Democraten ligt echter in de Senaat. Doordat zij geen meerderheid hebben in de Senaat (45 zetels van de 100 zetels), is de kans zo goed als afwezig dat het hen lukt om aan een meerderheid van 67 senatoren te komen die president Trump willen afzetten. Als de procedure dus door de fase bij het Huis heen komt, zal het waarschijnlijk voor de Democraten mislukken in de Senaat, net zoals dat in 1999 gebeurde bij de Republikeinen tijdens de procedure tegen Democratische president Clinton.
