Gefeliciteerd met deze prijs! De klassieke vraag: wat ging er door u heen toen u hoorde dat u de winnaar was?
Vooral veel blijdschap! Door omstandigheden heb ik jarenlang weinig kunnen schrijven. Nu heb ik daar weer meer gelegenheid toe en deze prijs is een enorme stimulans. Geweldig ook dat mijn interesse voor aansprakelijkheidsrechtelijke vragen over infectieziekten en vaccins – die al dateert van lang vóór het coronatijdperk – nu voor het voetlicht komt.
In uw artikel beschrijft u hoe schade voor vaccinaties kan worden vergoed. Hebben de coronavaccins veel schade toegebracht?
Ernstige bijwerkingen zijn gelukkig relatief zeldzaam, maar als het aantal vaccinaties toeneemt door grootschalige vaccinatiecampagnes, neemt de kans op schade door bijwerkingen natuurlijk ook toe. Dat zagen we al bij de narcolepsiegevallen die in verband worden gebracht met het Mexicaanse griepvaccin Pandemrix. Ook denk ik dat men nu alerter is op vaccinatieschade door de aandacht in de media over mogelijke bijwerkingen. In hoeverre de tot nu toe geconstateerde bijwerkingen zoals myocarditis en trombocytopenie tot aansprakelijkstellingen zullen leiden, daar heb ik (nog) geen zicht op. Medisch en juridisch ligt dit nog niet zo eenvoudig.
Hoe weet je welk vaccin precies tot schade leidt, als je bent gevaccineerd met twee, soms drie verschillende vaccins?
Het causaal verband is inderdaad een relevante vraag. Men kan worden ingeënt tegen Covid-19 met Vaxzevria (Astrazeneca) en vervolgens met Comirnaty (Pfizer). Verder krijgt een kind van drie maanden bijvoorbeeld de vaccins DKTP-Hib-HepB en pneumokokken op dezelfde dag. Een 14-jarige kan binnen een relatief kort tijdsbestek een MenACWY (tegen meningokokken) en een coronavaccin krijgen. Als de bijwerking door elk van de toegediende vaccins kan zijn veroorzaakt, zou de regeling van de alternatieve causaliteit (art. 6:99 BW) een oplossing kunnen bieden. Het is dan aan de aangesproken partij om aan te tonen dat het niet door haar vaccin is veroorzaakt.
Achter de vaccinontwikkelaars zitten veel partijen. Wie moet je aanspreken bij vaccinschade?
Het aanspreken van partijen via het aansprakelijkheidsrecht is gecompliceerd. Naast de materieelrechtelijke struikelblokken zoals de vraag of het vaccin gebrekkig is (productaansprakelijkheid) en het vaststellen van het causaal verband, spelen er ook maatschappelijke belangen zoals de bereidheid van producenten om nieuwe vaccins te blijven ontwikkelen die door aansprakelijkstelling mogelijk wordt ondermijnd. Aansprakelijkheid van de overheid of van de toedienende zorgverlener lijkt mij zeer lastig en in het laatste geval ook onwenselijk.
U pleit – als alternatief voor het aansprakelijkheidsrecht – voor een schadefonds voor ‘vaccinslachtoffers’. Hoe moet dat eruit zien en hoeveel geld moeten we daarvoor reserveren, gezien de verwachte claims?
Nader onderzoek zou moeten uitwijzen hoe groot die behoefte is en om wat voor bedragen het zou moeten gaan. Een schadefonds zal laagdrempelig moeten zijn door minder eisen te stellen aan de specifieke causaliteit (heeft het vaccin in dit individuele geval de schade veroorzaakt?) als de generieke causaliteit (kan het vaccin dit type schade veroorzaken?) vaststaat. Categorisering van letsels en van mate van invaliditeit kunnen daarbij behulpzaam zijn. Daar staat tegenover dat een schadefonds om betaalbaar te blijven, anders dan het schadevergoedingsrecht, niet zal uitgaan van volledige vergoeding van de werkelijk geleden schade. Het schadefonds zou vooral moeten inzetten op vergoeding van immateriële schade. Medische kosten zullen immers vaak gedekt zijn door ziektekostenverzekeringen.
Als ik het voor het zeggen had …
… maakte ik een einde aan de oorlog in Oekraïne (en aan alle oorlogen).
Wat is niet over u bekend wat wel interessant is?
Ik doe aan hiphopdansen (favoriete nummer Insane in the Membrane van Cypress Hill) en bestudeerde als 27-jarige wetenschapper met een loep Middeleeuwse Latijnse manuscripten in de Vaticaanse bibliotheek: mij werd op een dag door de Zwitserse Garde de toegang tot de bibliotheek geweigerd, omdat mijn (rode) rok te kort was.
Wie of wat is uw bron van inspiratie?
Allereerst mijn moeder: op zoveel fronten dat dit interview daarvoor te kort zou zijn. Daarnaast Carla Klaassen, die mij de liefde voor het aansprakelijkheidsrecht bijbracht en met wie ik dit vak nu twintig jaar doceer. En Carla Sieburgh: zij is voor mij een homo universalis, zij betrekt haar medische en natuurwetenschappelijke interesse bij het recht en dat spreekt mij heel erg aan.
Welk boek las u het laatst?
Efter van Hanna Bervoets. Mijn dochter las het voor haar lijst Nederlands en ik heb het toen ook gelezen. Het gaat over de nabije toekomst waarin liefde als een aandoening wordt gezien waarvoor men in een kliniek kan worden behandeld met het nieuwe medicijn Efter. Dit blijkt echter desastreuze bijwerkingen te hebben. Toch weer een link naar mijn onderzoek!
Wat staat er bovenaan op uw bucketlist?
Een Tudor-tour: een rondreis naar alle plekken die relevant waren in het Tudortijdperk.
Met welke beroemdheid zou u in een gevangeniscel willen zitten?
Barack Obama: charismatisch en wijs. En met veel humor vermoed ik.
Lees hier het complete artikel Casualty of public health (in het Nederlands).
