De titel van de bundel met rechtswetenschappelijke commentaren luidt De parlementaire enquête kritisch beschouwd. Wat zijn uw voornaamste kritiekpunten?
“Ik wil er twee uitlichten: het instrument van de enquête zou wat mij betreft wat meer weloverwogen mogen worden ingezet, en de wet, de Wet op de Parlementaire Enquête 2008, behoeft op onderdelen verduidelijking.”
De vrees is wel uitgesproken dat de enquête verwordt tot een bot instrument door de frequentie waarmee het de laatste tijd wordt ingezet – Groningen, fraudebeleid, corona (laatstgenoemde is inmiddels tot nader order uitgesteld). Deelt u die verwachting?
“Ja, die observatie deel ik. Ik voeg daaraan toe dat ook de vraag moet worden gesteld wat een enquête nog voor toegevoegde waarde heeft als andere instanties, denk in het geval van corona bijvoorbeeld aan de Onderzoeksraad voor Veiligheid, al uitgebreid en gedegen onderzoek hebben verricht.”
U bent als enige advocaat in Nederland betrokken geweest bij alle enquêtes onder de Wet parlementaire enquête 2008. Hoe is dat zo gelopen?
“Ik heb jaren geleden eens een artikel geschreven in de aanloop naar de huidige Wet op de Parlementaire Enquête 2008. Toen de eerste enquête onder die wet werd gehouden, ging men op zoek naar ‘specialisten’, en in dat toenmalige land van blinden werd deze eenoog ineens de koning.”
Welke is volgens u het best geslaagd?
“Dat is lastig te zeggen, omdat er geen vaste maatstaf is waaraan het succes kan worden afgemeten. Voor sommigen zal een enquête als succes worden geschouwd als die politieke consequenties heeft, voor anderen als die leidt tot nieuwe of betere wetgeving, of tot een erkenning van misstanden uit het verleden. Ik kan wel zeggen dat ik zeer onder de indruk ben van de kwaliteit van de openbare verhoren die we recent hebben mogen meemaken in het kader van de enquête Fraudebeleid en Dienstverlening.”
Sinds 2016 bestaat de parlementaire ondervraging (sinds kort ‘beknopte parlementaire enquête’), een uitgeklede variant die we met name kennen van de toeslagenaffaire. Is die van toegevoegde waarde?
“Ik heb daar gemengde gevoelens bij. Ik ben zeker voorstander van een ‘korte enquête’, maar anders dan nu in een parlementaire ondervraging zou ik menen dat ook in de korte enquête het ‘papieren dossier’ de kern van het onderzoek zou moete zijn, en in mindere mate de ondervraging. De ondervraging levert misschien wel aardige televisiemomenten op, maar als instrument van onderzoek acht ik die minder geschikt.”
U bent zowel advocaat als hoogleraar. Met het pistool op de borst: rechtszaal of academie?
“Het is voor mij juist de combinatie van beide podia die het werkende leven zo aangenaam maakt. Ik zou geen van beide willen missen.”
Wat is uw drijfveer als jurist?
“Het recht heeft een cruciale functie binnen de samenleving. Recente voorbeelden laten zien hoe gebrekkige wetgeving of een falen van de rechterlijke macht kunnen leiden tot vreselijke gevolgen voor burgers. Ik beschouw het elke dag opnieuw als een uitdaging om een besheiden bijdrage te leveren aan het op de rails houden van onze democratische rechtsstaat.”
Welk boek las u het laatst?
“Crook Manifesto, van Colson Whitehead, een fantastische Amerikaanse schrijver met een zeer veelzijdig oeuvre.”
Als u het voor het zeggen had…
“Haha. Heb je even? Als ik me beperk tot het juridisch domein, dan is het geen geheim dat ik – overigens zeker niet als enige – ernstige bezwaren koester tegen de voor 1 januari a.s. voorziene inwerkingtreding van de Omgevingswet. Als ik het voor het zeggen had, dan zou ik die inwerkingtreding voorlopig uitstellen, en dat uitstel benutten om eens goed erover na te denken of die Omgevingswet in dit tijdsgewricht wel van toegevoegde waarde is. Voldoet een wet die in de kern berust op beleidsmatige inzichten van vele jaren geleden nog steeds aan de hedendaagse behoeften? Die reflectie kan wellichter beter nu geschieden, dan op een later moment in opnieuw een parlementaire enquête…”
Benieuwd naar de studententijd van Jacques Sluysmans? Kijk hier.
