Sinds het Australische parlement heeft ingestemd met een wet die sociale media voor kinderen tot zestien jaar verbiedt vanwege negatieve gevolgen voor hun mentale welzijn, is het debat in Europa hierover ook opgelaaid. Denkt u dat het nodig is om kinderen te beschermen tegen verslaving aan zulke media?
“Dat lijkt me zeker nodig. Uit onder meer het onderzoek van medepanellid en ontwikkelingspedagoog Ina Koning blijkt dat er welbewust zeer verslavende elementen worden ingebouwd in sociale media, waar kinderen nauwelijks weerstand tegen kunnen bieden. Overigens zouden we allemaal baat hebben bij bescherming tegen dergelijke verslavende praktijken.”
Moeten landen zelf met regels op dit gebied komen, of is het handiger om dat Europabreed te doen?
“Gezien het grensoverschrijdende karakter van onlinediensten ligt het denk ik voor de hand dat er op Europees niveau wordt opgetreden. Gelukkig heeft het Europees Parlement, en met name Kim van Sparrentak (GroenLinks) die ook aan het debat deelnam, het thema opgepakt.”
Hoe zou zo’n verbod eruit moeten zien? Is een totaalverbod op het gebruik van social media zoals Australië voorstaat zinvol, of kun je het beter anders aanpakken?
“Als sociale media op een gezondere manier worden vormgegeven dan lijkt me een totaalverbod niet nodig. Ik zou er een voorstander van zijn om heel specifieke ontwerpeisen te stellen aan sociale media. De aspecten die sociale media het meest verslavend maken zouden verboden kunnen worden. Bijvoorbeeld het verbieden van bepaalde functionaliteiten zoals het automatisch instarten van filmpjes en het sturen van notificaties als gebruikers niet op het platform zijn. Aan wetenschappers die sociale media onderzoeken zou gevraagd kunnen worden welke functionaliteiten volgens hen het meest kwalijk zijn en verboden zouden moeten worden.”
Valt een dergelijk verbod te handhaven?
“Geen idee, maar verbieden lijkt me in ieder geval beter dan helemaal niks doen.”
Is er nu iets van consumentenbescherming als je kind mentale problemen heeft als gevolg van overmatig smartphonegebruik?
“Het privaatrecht, en meer in het bijzonder het consumentenrecht, biedt verschillende aanknopingspunten. De Wet oneerlijke handelspraktijken bijvoorbeeld geeft aan dat het verboden is voor handelaren om zich te gedragen in strijd met de vereisten van professionele toewijding. Ook is het verboden om door middel van ongepaste beïnvloeding de keuzevrijheid van consumenten te beperken. Meta geeft in haar gebruiksovereenkomst zelf aan dat ze hun diensten zullen verlenen met ‘gepaste zorg en deskundigheid’. Als een aanbieder van sociale media zich onrechtmatig gedraagt of een onbehoorlijk product levert, dan kan een gebod, een verbod en schadevergoeding worden gevorderd. Dat kan ook in de vorm van een collectieve actie. Maar de normen die er nu zijn, zijn tamelijk open en daarmee ook vaag. Het probleem is dat niet geheel duidelijk is welk gedrag nu concreet in strijd met de wet is of in strijd met ‘gepaste zorg en deskundigheid’.”
Zijn er al rechtszaken geweest van mensen die techbedrijven aanspreken vanwege de verslavende werking van hun producten?
“Niet dat ik weet. Er zijn al wel diverse collectieve acties tegen online platformen wegens schendingen van privacywetgeving. Wat we daar zien is dat die zaken vrij kostbaar zijn en erg lang kunnen duren. Ik denk dat een rechtszaak makkelijker zal zijn als er heel concrete normen zijn.”
Wie of wat is uw bron van inspiratie?
“Ik word elke dag geïnspireerd door mijn directe collega’s van de Erasmus School of Law in Rotterdam.”
Welke jurist verdient volgens u een compliment?
“Sarah Eskens, universitair docent aan de VU, voor het organiseren van het debat en het samenbrengen van mensen met verschillende expertises rondom dit thema. Dergelijke vakoverstijgende dingen zouden we veel vaker moeten doen. Dat is dan meteen een opdracht aan mezelf.”
Welk boek heeft u het laatst gelezen?
“Dat was een stripboek: Calvin & Hobbes, It’s a magical world. Ik kan het iedereen aanraden.”
Met welke beroemdheid zou u een gevangeniscel willen delen?
“Ik heb niet zoveel met beroemdheden, als ik dan toch naar de gevangenis zou moeten dan liever met een van mijn vrienden.”
Als u het voor het zeggen had, dan…?
“Dan was er een lijst met specifieke ontwerpeisen voor sociale media.”