U heeft meegewerkt aan de eerste OOV-monitor, over de inzet van burgemeestersbevoegdheden bij openbare-ordeproblemen. Waarom is het belangrijk dat deze cijfers bekend worden? En waren ze eerst dan niet bekend?
“Burgemeesters zijn steeds belangrijker geworden om onze samenleving veilig te houden. Denk maar eens aan de zaak over de explosies bij de loodgieter in Vlaardingen, maar ook kwesties rondom ernstige drugshandel en voetbalvandalisme. De burgemeester is steeds aan zet. Met de monitor willen we inzichtelijk maken hoe vaak burgemeesters optreden tegen allerlei ordeverstoringen. Het is belangrijk dat wij deze data verzamelen omdat we zo trends binnen het land en ook over tijd kunnen waarnemen. Als een bevoegdheid niet wordt toegepast, waarom is dat dan? En waarom wordt een bevoegdheid in het ene jaar vaker ingezet dan in het andere?”
Onder welke omstandigheden kan een burgemeester ingrijpen? ‘Overlast’ en ‘openbare orde’ zijn immers brede en subjectieve begrippen.
“Dat verschilt natuurlijk per openbare-ordebevoegdheid. En daar zijn er nogal wat van. Openbare orde en overlast zijn vage begrippen, maar in de jurisprudentie en parlementaire geschiedenis is vaak wel enigszins uitgewerkt wanneer een burgemeester kan optreden. Maar er blijven spannende gevallen. Mag een burgemeester een woning sluiten als daar een vuurwerkbom is aangetroffen? Kan hinderlijk bedelen leiden tot het opleggen van een gebiedsverbod? Mag iemand een huisverbod krijgen als hij de hele dag gekmakende gabberhouse luistert? Dat soort vragen komen aan bod in ons openbare-orderechtelijke onderzoek.”
Wat kan een burgemeester in die gevallen doen?
“De burgemeester heeft een hele instrumentenkoffer vol tot zijn beschikking. Soms kan hij een pand sluiten. Een andere keer een manifestatie verbieden. In de strijd tegen dealen op straat legt hij een forse last onder dwangsom op. En verwarde overlastgevers krijgen een gedragsaanwijzing opgelegd of zelfs een tijdelijk huisverbod. Allemaal sancties die fors ingrijpen in de vrijheidssfeer van mensen, zonder dat in de procedure strafrechtelijke waarborgen gelden.”
Wat leert de eerste OOV-monitor?
“Dat sommige instrumenten heel vaak worden ingezet. Denk aan de sluiting van drugspanden op basis van de Opiumwet of de last onder dwangsom die aan straatdealers wordt opgelegd. Sommige bevoegdheden worden weinig gebruikt. Zo worden vrijwel alleen in de regio Rotterdam veiligheidsrisicogebieden aangewezen op grond waarvan preventief wordt gefouilleerd.”
Was u verrast door deze uitkomsten? Wat had u intuïtief verwacht?
“Het Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid (RUG) heeft al veel onderzoek verricht naar de handhaving van de openbare orde. Veel cijfers bevestigen wat we eerder zagen. Maar wat in de monitor bijvoorbeeld opvalt is dat gemeenten aangeven veel moeite te ervaren met het opvullen van vacatures op het gebied van OOV. Dat is een zorgelijke ontwikkeling.”
Denkt u, nu ook burgemeesters deze landelijke cijfers kennen, dat ze vaker hun bevoegdheden gaan inzetten?
“Dat burgemeesters vaker de bevoegdheden gaan toepassen vanwege de cijfers, dat denk ik niet. Wel denk ik dat burgemeesters en hun ambtenaren wellicht het landelijke beeld vergelijken met hun eigen gemeente. Wellicht biedt de monitor inspiratie. Aan de RUG zijn we altijd bereid mee te denken met de burgemeesters.”
Uiteindelijk willen we minder overlast in de buurt en minder openbare-ordeproblemen. Kan de OOV-monitor daaraan bijdragen?
“Hopelijk wel. Burgemeesters kunnen kennisnemen van de ervaringen van collega’s en inspiratie opdoen. Hopelijk vergoten we zo de kennis over wat wel en wat niet kan. Want het is natuurlijk wel zaak dat de openbare-ordehandhaving voldoet aan de eisen van de rechtsstaat.”
Als u het voor het zeggen had…
“Ging geen kind met honger naar bed en school.”
Wie of wat is uw bron van inspiratie?
“Jan Bijlsma, mijn grootvader. De oorlog en armoede verhinderden hem om verder te studeren. Zijn sterke politieke gevoel en strijdlust zijn een blijvende bron van inspiratie.”
Wat staat er op uw bucketlist?
“Een rondreis langs alle presidentiële bibliotheken in de Verenigde Staten.”
Welke jurist verdient volgens u een compliment?
“Mr. Jan de Vries, de directeur van Straat Consulaat. Hij komt online en offline dagelijks op voor dakloze mensen en andere mensen in de verdrukking. En dat is hard nodig.”
Welk boek heeft u het laatst gelezen?
“M. De zoon van de eeuw, van Antonio Scurati. Een uiterst actueel boek over de opkomst van Benito Mussolini en zijn fascistische ploerten. Het boek toont aan dat het progressieve en gematigde krachten niet lukte om een sterk tegenwicht te bieden. Hopelijk kunnen we die fout in het heden voorkomen.”
Met welke beroemdheid zou u best eens het leven willen doornemen?
“Michel Foucault. Op een terras in Parijs graag.”
