Mr. van de week is Hans Nelen. Hij is een van de betrokkenen bij het Centre for Information and Research on Organised Crime (CIROC). Vorige week organiseerde dit instituut een seminar met als thema ‘Sport en georganiseerde criminaliteit’. Nelen is sinds 2007 hoogleraar criminologie aan de Universiteit Maastricht. Eerder was hij (hoofd)onderzoeker van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) en universitair hoofddocent criminologie aan de Vrije Universiteit.
Wat doet CIROC precies?
CIROC is een samenwerkingsverband van vier universiteiten (VU Amsterdam, Erasmus Universiteit Rotterdam, Universiteit Utrecht en Universiteit Maastricht) en het WODC (het onderzoekscentrum van het ministerie van Veiligheid & Justitie). Vanuit deze netwerkorganisatie wordt al sinds tien jaar elk kwartaal een seminar over een specifiek thema in relatie tot georganiseerde criminaliteit georganiseerd (zie voor meer informatie www.ciroc.nl). De seminars zijn kleinschalig van opzet (50-80 mensen) en beogen een brug te slaan tussen wetenschap en praktijk. Wetenschappers, beleidsmakers en praktijkmensen discussiëren met elkaar over misdaad en de aanpak daarvan. Het feit dat op 22 januari j.l. voor de eerste keer over sport werd gesproken laat zien dat criminologen dit veld lange tijd hebben verwaarloosd. Ten onrechte, want de casuïstiek rondom doping, matchfixing, corruptie en witwassen laat zien dat de wereld van de sport in tal van opzichten aandacht van de wetenschap en het beleid verdient.
Sport en criminaliteit worden steeds vaker met elkaar in verband gebracht, maar sportbonden en koepelorganisaties wekken vooral de indruk de deksel op de doofpot te houden. Is hierin een belangrijke rol weggelegd voor politie en justitie?
De sportwereld is een behoorlijk naar binnen gekeerde wereld en dat maakt het moeilijk om onderzoek naar malafide praktijken te doen. Er wordt veel weggekeken en afgedekt. Dat vloeit deels voort uit wederzijdse sympathie en deels uit het feit dat zowel de plegers als omstanders meestal gebaat zijn bij het verheimelijken van de verboden activiteiten. Angst voor reputatieschade van de sector kan een reden zijn om de rijen te sluiten, maar ook angst om uit de gratie te vallen bij collega’s en beroepsgenoten. Strafrechtelijk onderzoek heeft bij ernstige misstanden de functie van breekijzer. Dat bleek bijvoorbeeld uit het strafrechtelijk onderzoek Klimop naar misstanden in de vastgoedsector. Voorafgaand aan dat onderzoek hadden we nauwelijks enig benul van de wijze waarop in deze branche zaken met elkaar werden gedaan maar de strafzaak in kwestie heeft het publiek (maar ook de participanten in de sector) de ogen goed geopend en het besef doen groeien dat ‘de mores in de markt’ dringend aan herijking toe zijn.
De astronomische bedragen die in de sportwereld omgaan maken het natuurlijk een enorm aantrekkelijke en lucratieve business voor criminelen. Misschien is het tijd om deze bedragen aan banden te leggen?
Na het uitbreken van de financiële crisis in 2008 is de bancaire sector onder vuur komen te liggen. Met veel overheidsgeld is een aantal financiële instellingen overeind gehouden. In de publieke opinie wordt sinds 2008 beduidend kritischer naar de handel en wandel van de financiële sector gekeken. In het licht van deze maatschappelijke verontwaardiging is het hoogst opvallend dat niemand zich lijkt op te winden over de financiële staat waarin het hedendaagse voetbal verkeert. Terwijl in vrijwel alle Europese landen zwaar bezuinigd moet worden om de overheidsfinanciën op orde te brengen, bouwen voetbalclubs onverminderd door aan hun luchtkastelen.
Een aspect dat in relatie tot de financiering van voetbalclubs bijzondere criminologische aandacht behoeft, heeft te maken met het witwassen van crimineel geld. Bij de bestrijding van dat fenomeen zijn in de afgelopen decennia de schijnwerpers gezet op diverse maatschappelijke sectoren – zoals de banken, de advocatuur, het notariaat, makelaars etc– maar verbazingwekkend is dat er in de sfeer van witwassen van illegaal verkregen vermogen nog nooit gedegen criminologisch onderzoek is gedaan naar de wijze van financiering van voetbalclubs. Er is in Europa een trits van ploegen te noemen die door puissant rijke magnaten bij elkaar zijn gekocht, maar waar het in deze clubs geïnvesteerd vermogen vandaan komt en hoe de spelers precies worden betaald lijkt ons niet bijster te interesseren. Het is zeker niet gezegd dat dat vermogen in alle gevallen wederrechtelijk verkregen is maar zolang de bereidheid ontbreekt om kritisch naar de herkomst te kijken, zullen geruchten over duistere praktijken ook niet ontzenuwd worden.
De financiële belangen in de sector zijn zo groot dat het tot dusverre niet is gelukt om de astronomische bedragen aan banden te leggen. De UEFA probeert dat wel, onder andere door middel van de introductie van Financial Fair Play, maar dat systeem is er meer op gericht om de financiële stabiliteit te bewaken en te voorkomen dat clubs zich enorm in de schulden te steken dan dat men geïnteresseerd is in zaken die raken aan de financiële integriteit van de sector.
Als u het voor het zeggen had dan…?
…werd het jachtige debat over prestatiemeting en (zelf)plagiaat in de wetenschap ingeruild voor een gezonde discussie over de eisen die we zouden moeten stellen aan de kwaliteit en integriteit van onderzoek.
Wie of wat is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
Ik heb niet één specifieke inspiratiebron maar herlees graag het werk van kritische geesten die tegendraads durven denken. Mensen als Louk Hulsman en Toon Peters hebben in de jaren zeventig behoorlijk aan de boom geschud en hoewel de tijd behoorlijk veranderd is, is een aantal van hun stukken, bijvoorbeeld over de instrumentaliteit van het strafrecht, nog steeds de moeite van het bestuderen waard.
Welk boek las u het laatst?
The Circle van Dave Eggers. Ik ben niet verzot op zijn schrijfstijl maar Eggers snijdt wel interessante thema’s aan. Zo ook nu weer met zijn beangstigende boek over sociale media en controle.
Met wie zou u een gevangeniscel willen delen?
Fred Teeven, maar niet te lang. Dan kan hij me nog een keer haarfijn uitleggen wat hij zoal heeft besproken met Jos van Rey in dat roemruchte getapte telefoongesprek dat als gevolg van een stroomstoring niet meer beschikbaar zou zijn.
