Mr. van de week is Jan Henk van der Velden. Na de presentatie van zijn boek ‘Iedereen liegt, maar ik niet’ werd hij vorige week overspoeld door de media: kranten, negen radio interviews en twee tv-optredens. In zijn boek gaat Van der Velden op zoek naar de waarheid over leugens. Door zijn werk als advocaat raakte hij gefascineerd door het onderwerp en ontwikkelde hij een nieuw systeem om leugens te kwalificeren: de liegladder.
Wat houdt de liegladder kort gezegd in?
De liegladder heeft zeven treden waarmee je wenselijke , acceptabele en afkeurenswaardige leugens kunt onderscheiden . Op de begane grond spreekt iemand nog de waarheid en op de hoogste, de zevende trede is de leugen het meest afkeurenswaardig: iemand liegt egoïstisch voor eigen voordeel, waardoor anderen grote schade lijden.
Wat vindt u zo fascinerend aan liegen?
Het feit dat er eigenlijk veel meer categorieën leugens zijn die we acceptabel of zelfs wenselijk vinden. Veel meer dan je in eerste instantie zou denken. In de praktijk blijken we vaak voor onszelf te legitimeren dat onze leugen nog in de categorie ‘wenselijk’ of ‘acceptabel’ valt.
Het mooie is dat je op basis van de liegladder inzicht krijgt waarom mensen liegen. Je kunt er daardoor ook beter op bedacht zijn wanneer je met een leugen rekening moet houden.
Zijn liegende mensen gelukkiger dan eerlijke mensen?
Iedereen liegt, alleen er zijn zeker mensen die makkelijker van leugens hoger op de liegladder gebruik zullen maken. Of deze mensen gelukkiger zijn weet ik niet. Vaak lijken ze wel minder gebukt te gaan onder morele gevoelens van spijt of schaamte.
Ook zijn er leugenaars die in de omstandigheden zijn komen te verkeren, dat zij zich eerlijkheid niet meer kunnen permitteren. Deze categorie leugenaars kan daar doodongelukkig onder zijn.
Op welke rechtsgebieden wordt het meest gelogen?
Moeilijke vraag, ik denk wel in het strafrecht, omdat daar vaak sprake is van omstandigheden die de kans op leugens vergroten, ik noem dat de liegstimulatoren. Meestal hebben mensen in een strafzaak een fout gemaakt waardoor zij er een groot belang bij hebben om deze te verhullen. Hun aanzien en toekomst staan op het spel. Ook kunnen zij voor grote verleidingen, zoals geld, zijn bezweken. Maar ook in alle andere rechtsgebieden kan er sprake zijn van deze liegstimulatoren.
Heeft u veel liegende cliënten, of kunnen ze u niet zo makkelijk bedotten?
Onze maatschappij is gebaseerd op vertrouwen. Toch moet je er rekening mee houden dat mensen, dus ook cliënten, liegen. Ik denk dat ik wel kritisch beoordeel of het verhaal van mijn cliënten klopt, dat is overigens ook in hun eigen belang. Als echt duidelijk zou worden dat een cliënt de zaak bedot, zijn onze gedragsregels duidelijk. We worden niet betaald om met cliënten mee te liegen. Gelukkig is het nog maar weinig voorgekomen dat ik een cliënt om deze reden de deur heb moeten wijzen.
En hoe zit het met advocaten, betreden die vaak de liegladder?
Advocaten zijn ook mensen, maar ik denk niet dat ze vaker liegen dan mensen uit andere beroepsgroepen. Maar ook advocaten moeten zich de ‘liegladderspiegel’ voorhouden. Ze moeten niet te gemakkelijk naar zichzelf toe redeneren dat leugentjes door de beugel kunnen. Maar dat geldt ook voor de politiek, de media en het bedrijfsleven. Daar ligt net zo zeer regelmatig de verleiding van een leugen op de loer.
Bent u als advocaat altijd eerlijk, of liegt u ook wel eens?
Iedereen liegt, dus ik ook, maar ik wil wel laag op de liegladder blijven. Ik vind mijzelf straight maar helaas vindt bijna iedereen dat van zichzelf, en dat is nu net het probleem dat ik in mijn boek constateer.
Als advocaat moet je heel erg op je qui vive zijn dat je geloofwaardigheid niet wordt aangetast. Ik lieg dus niet namens cliënten. Natuurlijk presenteer ik de waarheid op een zo positief mogelijke wijze voor mijn cliënten. Maar je moet er dan wel voor waken dat je dat teveel overdrijft want dan wordt de grens van het toelaatbare overschreden en wordt het misleiding of liegen.
Wie is binnen uw vakgebied uw bron van inspiratie?
Eigenlijk is dat niet een specifieke persoon, maar is dat een groot aantal mensen die ik bewonder en waarvan ik veel heb geleerd, zoals mijn opleiders bij Wijn & Stael. Maar nog steeds leer ik van collega’s en rechters die iets op een overtuigende of boeiende wijze kunnen formuleren.
Welk wetsartikel vindt u het mooist?
Artikelen met open normen zoals het onrechtmatige daad-artikel, art 6:162 BW. Zoals lid 2 ‘hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt’, niets is mooier om te beargumenteren in een processtuk of in een pleidooi waarom deze norm wel of niet is overschreden.
De norm “in het maatschappelijk verkeer betaamt” is de basis van mijn idee van de liegladder.
Welk wetsartikel het slechtst?
Art 718 RV: het leggen van conservatoir derdenbeslag, ik vind dat dit veel te makkelijk kan en het vaak veel te lang duurt voordat je in kort geding het beslag weer kan opheffen. Gelukkig lijkt er een tendens dat er door voorzieningenrechters kritischer naar beslagverzoeken wordt gekeken, en terecht.
Wat is het hoogtepunt uit uw juridische carrière?
Tsja, wat is een hoogtepunt? Ik beleef veel voldoening aan zaken waarvan de juridische aanpak en de gekozen strategie uitpakt zoals bedoeld. Natuurlijk is het mooi aansprekende zaken te winnen, maar soms zijn deze juridisch gezien niet de grootste uitdaging. De dankbaarheid van cliënten kan ook een hoogtepunt zijn, zo zal ik nooit vergeten dat in het begin van mijn carrière een cliënte die zich financieel niets kon permitteren, op de terugweg zo blij was dat ze aanbood mijn auto ‘eens lekker’ schoon te maken. Kennelijk was daartoe alle aanleiding.
Welke juridische website raadpleegt u vaak?
Rechtspraak.nl voor de uitspraken van de Hoge Raad. Daarvan krijg ik van onze Kennismanager wekelijks een makkelijk link toegestuurd. en Legal Intelligence natuurlijk.
Welk boek las u het laatst?
Helaas vier of vijf keer mijn eigen boek voor de laatste correcties, maar voor de kerstdagen wordt het het boek van Raoul Heertje ‘Mark Rutte is lesbisch’, over hoe de media elkaar, maar ook ons, voor de gek houden en iedereen dat kennelijk normaal vindt. Dergelijke onderwerpen boeien mij.
Met wie zou u een gevangeniscel willen delen?
Na deze hectische dagen en de komende kerstdagen zeker met mijn vrouw, maar ik hoop toch echt dat mijn kinderen ook op bezoek mogen komen.