Mr. van de week is Nicola Jägers. Met ingang van 1 juni is zij benoemd tot hoogleraar International Human Rights Law bij de vakgroep Europees en Internationaal Recht van de Universiteit van Tilburg. Daarnaast is zij onder meer lid van het College voor de Rechten van de Mens en bestuurslid van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Internationaal Recht.
U gaat de gevolgen onderzoeken van de globalisering en de economische crisis op de verwezenlijking van de mensenrechten. Dat klinkt erg ambitieus. Wat verwacht u van de uitkomsten?
In tijden van crisis staan mensenrechten onder druk. De, in sommige landen draconische, bezuinigingen kunnen de rechten van kwetsbare groepen, zoals ouderen, gehandicapten, ernstig treffen. Mensenrechten spelen vaak nauwelijks een rol in beleid dat een antwoord probeert te formuleren op de economische crisis. In de Europese Unie zien lidstaten zich geconfronteerd met strenge begrotingsverplichtingen die op gespannen voet kunnen staan met internationale verdragsverplichtingen om mensenrechten te verwezenlijken. Dit roept ook de vraag op in hoeverre landen nog in staat zijn om mensenrechten effectief te beschermen gezien de toegenomen rol van onder meer internationale organisaties en ook bedrijven als gevolg van globalisering.
Eerder deed u onderzoek naar de verplichtingen van multinationals voor de rechten van de mens. Vindt u dat multinationale merken verantwoordelijk zijn voor de slechte toestand in de kledingindustrie in Bangladesh?
De primaire verplichting om de rechten van de werknemers in de kledingindustrie te beschermen ligt bij Bangladesh maar bedrijven hebben hier ook een verantwoordelijkheid. In de jaren zeventig stelde econoom Milton Friedman ‘the social responsibility of business is to increase its profits’. Dit gaat niet meer op. Het maatschappelijke en juridische landschap wat betreft de verantwoordelijkheid van bedrijven voor mensenrechten is de laatste jaren sterk veranderd. Er is een groeiend besef dat ook bedrijven een verantwoordelijkheid dragen om mensenrechten te respecteren en dat deze verantwoordelijkheid zich ook uitstrekt in de keten. Deze complexe verantwoordelijkheid is niet vrijblijvend. Steeds vaker zien we dat bedrijven zich moeten verantwoorden voor schade aan mens en milieu en dat nationale grenzen daarbij vervagen. Een interessant voorbeeld is de uitspraak afgelopen januari waar een Nigeriaanse kleindochteronderneming van Shell door de rechtbank in Den Haag aansprakelijk werd gehouden voor schade die Nigeriaanse boeren hebben geleden als gevolg van de olieverontreiniging in Nigeria. Bij gebrek aan een internationaal tribunaal waar bedrijven ter verantwoording kunnen worden geroepen valt het te verwachten dat dit soort zaken steeds vaker aan nationale rechters zullen worden voorgelegd.
Wat kan er op het gebied van mensenrechten in Nederland nog verbeteren?
Nederland is geen Syrië of Rusland. Er zijn hier een heleboel zaken gelukkig goed geregeld. Maar het is ook lang niet zo rooskleurig met de mensenrechten gesteld als velen denken. Er is nog veel werk aan de winkel. Zo komt nog veel discriminatie voor bij toegang tot de arbeidsmarkt, zijn er knelpunten in de ouderenzorg en rondom migratie. Daarom is het goed dat Nederland sinds oktober vorig jaar, in navolging van meer dan 100 landen, een nationaal mensenrechteninstituut kent: het College voor de Rechten van de Mens. Ik ben voor twee dagen per week aan dit College verbonden. Het College heeft het wettelijke mandaat om mensenrechten te belichten, bewaken en beschermen, naleving in de praktijk te bevorderen en het bewustzijn van mensenrechten in Nederland te vergroten.
Wat of wie is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
De rechten van de mens beschermen de menselijke waardigheid tegen machtmisbruik. Mensenrechten zijn echter geen rustig bezit. Zeker in tijden van crisis staan deze verworvenheden onder druk. Dit inspireert mij om te blijven onderzoeken hoe deze rechten beter beschermd kunnen worden. Verder heb ik in mijn juridische loopbaan veel inspirerende mensen mogen ontmoeten. Eén noem ik er hier graag bij naam: Peter Baehr. Hij was hoogleraar aan de Universiteit Utrecht toen ik daar studeerde en later ook promoveerde. In 2010 is hij veel te vroeg overleden. Het is grotendeels de verdienste van Peter dat mensenrechten een academische discipline is geworden in Nederland.
Wat is het hoogtepunt in uw juridische carrière?
Achteraf weet je natuurlijk pas wat het hoogtepunt is in je carrière. Maar tot nu toe was dit een bijzonder jaar met mijn benoeming tot lid van het College voor de Rechten van de Mens en mijn benoeming tot hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg.
Welk wetsartikel vindt u het mooist?
Artikel 1 van de Grondwet. Het gelijkheidsbeginsel is het fundament onder de rechten van de mens.
Welk wetsartikel het slechtst?
Artikel 120 van de Grondwet. De grondrechten van individuen zouden beter verankerd kunnen worden indien het voor de rechter mogelijk zou zijn om wetten te toetsen aan de Grondwet. Nu kan een rechter wetten alleen aan internationale verdragen toetsen.
Welke juridische website raadpleegt u vaak?
www.business-humanrights.org. Op deze website vind je een enorme hoeveelheid informatie over de ontwikkelingen op het terrein van mensenrechten en bedrijven. En om op de hoogte te blijven van de mensenrechten in Nederland, de site van het College voor de Rechten van de Mens: www.mensenrechten.nl
Welk boek las u het laatst?
Ik heb net de memoires van Mary Robinson cadeau gekregen. Een zeer inspirerende vrouw die onder andere als president van Ierland en Hoge Commissaris voor de Rechten van de Mens veel heeft betekend voor mensenrechten. Maar dat boek moet ik dus nog lezen. Ik zou graag zeggen dat ik onlangs nog een meesterwerk als Oorlog en Vrede van Tolstoj heb gelezen. De eerlijkheid gebiedt mij echter te zeggen dat momenteel voornamelijk voorlees aan mijn kinderen uit Superjuffie en Pinkeltje.
Met wie zou u een gevangeniscel willen delen?
Met niemand. Ik ben er op tegen dat gevangenen een cel moeten delen.
