Mr. van de week is Ruben Houweling. Afgelopen donderdag hield hij zijn oratie ‘Arbeidsrecht op de schop’ aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hiermee aanvaardde hij het ambt van bijzonder hoogleraar Arbeidsrecht, in het bijzonder de grondslagen van een modern arbeidsrecht. Houweling vindt dat het arbeidsrecht gemoderniseerd moet worden en zelf een eigen wetboek en rechter moet krijgen.
Kunt u uitleggen waarom vernieuwing van het arbeidsrecht nu zo noodzakelijk is?
Het arbeidsrecht is gefundeerd op een wettelijke regeling uit 1907. Veel onderdelen zijn uiterst nuttig en goed werkbaar in de 21e eeuw. Een aantal onderdelen is dat niet of minder. Ik pleit niet zozeer voor vernieuwing om de vernieuwing, maar pleit voor het onderzoeken van de grondwaarden of noem het uitgangspunten van het arbeidsrecht. Waarom hebben we voor werknemers aparte wet en regelgeving? Vanwege de bescherming van de zwakke werknemer als wederpartij bij een overeenkomst? Maar wie kwalificeren allemaal als werknemer? Ook werknemers met gemiddeld vier keer modaal inkomen? Of gaat het om de mate van zelfstandigheid? Maar hoeveel werknemers voelen zich in een kenniseconomie niet heel zelfstandig? Dat op onderdelen het arbeidsrecht geactualiseerd moet worden, staat vast (denk aan het duale ontslagstelsel). Maar voordat we er moderecht van maken (steeds met de grille van de laatste economische ontwikkelingen meebuigen), lijkt een principieel onderzoek naar het uitgangspunt van het arbeidsrecht geboden.
Is het slecht gesteld met de kennis van arbeidsrecht onder rechters dat u pleit voor een bijzondere rechter?
Ik zal de laatste zijn om de deskundigheid van de rechter ter discussie te stellen. Hij is zonder meer kundig. Het nut en de efficiëntie van een arbeidsrechter is gelegen in het volgende. Als men het arbeidsrecht als een bijzonder rechtsgebied beschouwt, waarin gewone regels van het vermogensrecht niet (altijd) op gaan, dan vereist dit bijzondere deskundigheid. Voor het arbeidsrecht gelden afwijkende vervaltermijnen en bewijslast, hetgeen kan worden teruggevoerd op de bijzondere grondslagen van dit rechtsgebied. Niet alleen zou deze arbeidsrechter zich moeten buigen over civiele vraagstukken, maar ook sociale zekerheid en belastingkwesties vallen onder zijn competentie. Nu hebben we allemaal verschillende rechters die zich soms moeten uitlaten over dezelfde vraagstukken (wel of geen arbeidsovereenkomst). Dat is niet handig en bevordert de samenhang in het rechtsgebied niet.
Stel: u bent minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, wat zou u dan willen doen? Mede gelet op de aankomende bezuinigingen?
Ik zou een wetboek van arbeid invoeren met een heldere structuur en terminologie (niet zoals nu dat we billijke vergoedingen en schadevergoedingen naast elkaar kennen). Ik zou het duaal ontslagrecht afschaffen maar de preventieve toets behouden met een wettelijke regeling voor ontslagvergoedingen.
Prof. mr. Ronald Beltzer (hoogleraar Arbeid en Onderneming aan de Universiteit van Amsterdam) noemde in zijn oratie afgelopen februari het arbeidsrecht ‘sociaal-conservatief’. U sluit zich hierbij aan?
Ik denk dat mijn zeer gewaardeerde collega Beltzer het treffend verwoordt als hij de huidige discussie soms wat vanuit een ‘sociaal conservatief’ perspectief gevoerd ziet en voelt worden. Dat vind ik ook, zij het dat ik niet gelijk zou willen stellen dat de oorspronkelijke uitgangspunten nu enkel nog een zeker historische waarde hebben. Integendeel, ik denk dat de uitgangspunten van ons arbeidsrecht nog steeds heel goed zijn, maar dat de uitwerking op onderdelen is doorgeslagen. Zie het als een mooi en karakteristieke woning waarin verschillende bewoners door de jaren heen allerlei verbouwingen hebben aangebracht. Het geheel kan er dan tamelijk chaotisch uitzien. Als men dat echter stript tot de essentie, dan is het nog steeds dat prachtige huis. Dat er dan vervolgens een modern(er) interieur wordt ingericht, maakt het geheel alleen maar mooier. Ik zoek naar het antwoord op de vraag of het gebouw in essentie nog steeds voldoet. Ik denk het wel…
Wat is het hoogtepunt uit uw juridische carrière?
ai…lastig! Ik hoop dat ik mijn hoogtepunt nog niet heb gehad. Mijn oratie met voorafgaand een prachtig symposium over bijzondere arbeidsverhoudingen, was zeker een hoogtepunt. Het opzetten van een specialistische master Arbeidsrecht (2009) waarin we jaarlijks met maar 30 topstudenten een hoogwaardig onderwijs- en onderzoeksprogramma met veel praktijkbezoekjes (HR, advocatuur en bedrijfsleven), is denk ik wel een van de topprestaties!
Wat of wie is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
Mijn vakgenoten van alle universiteiten. We werken in goede harmonie en dagen elkaar steeds weer uit het arbeidsrecht op een hoger niveau te krijgen. In het bijzonder is Cees Loonstra een inspirator. Hij is analytisch als geen ander en een grondlegger van de Rotterdamse school.
Welk wetsartikel vindt u het mooist?
Ik vrees toch dat dat art. 7:610 BW moet zijn. Het is een briljant doordacht artikel dat de toegang geeft tot de arbeidsrechtelijke bescherming. Hoewel het al meer dan een eeuw oud is, is het nog steeds functioneel. Daar zou ik 658 lid 4 aan willen toevoegen. Een artikel dat werkers die geen arbeidsovereenkomst hebben, toch onder het arbeidsrecht brengen voor specifieke bescherming. Dat zal in de toekomst vaker gebeuren, vermoed ik.
Welk wetsartikel het slechtst?
Geen. De regelgeving is over het algemeen goed. De uitvoering ervan laat soms te wensen over. Als ik er dan toch eentje moet noemen, dan artikel 7:685 lid 11 BW.
Welke juridische website raadpleegt u vaak?
Voor alle arbeidsrechtelijke info is er maar een website van belang: www.ar-updates.nl (snel, compleet en vernieuwend)!!
Welk boek las u het laatst?
Een bundeling van oude oraties uit begin van de vorige eeuw… Ja… Een arbeidsrechtnerd.
Met wie zou u een gevangeniscel willen delen?
Ik zou de cel wel willen delen met Bono van U2. Lijkt me een bijzonder intrigerend persoon, overigens ook iemand die je wel wakker zal houden met zijn verhalen en energie. Rock on!!
