Opnieuw dreigt uitstel voor de Omgevingswet, maar waarom? De kans is aanmerkelijk dat de Eerste Kamer niet akkoord gaat met het invoerings-KB, mede vanwege zorgen over het aan de wet gekoppelde ict-systeem.
Al een decennium wordt aan de invoering van de Omgevingswet gewerkt. Volgens velen is het de meest omvangrijke wetgevingsoperatie sinds de grondwetsherziening van 1848, waarin tientallen wetten en honderden AMvB’s worden vervangen door één wet en een handvol AMvB’s. Het zit deze wetgevingsoperatie echter niet mee. De invoeringsdatum werd al verscheidene malen opgeschoven, laatstelijk tot 2022. Nu dreigt opnieuw uitstel. Twee redenen zijn direct te herleiden tot bezorgdheid bij de Eerste Kamer, een derde tot zorgen van regionale bestuursorganen.
Om met het eerste te beginnen: tijdens het schrijven van deze bijdrage ligt het koninklijk besluit waarmee de Omgevingswet wordt ingevoerd bij de Eerste Kamer. Op grond van artikel 23.10 Omgevingswet wordt de voorhangprocedure doorlopen, wat inhoudt dat het parlement moet instemmen met dit kb. Dat dreigt de Eerste Kamer niet te doen. Allereerst vanwege zorgen over het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Dat is het ict-systeem waarin alle betrokkenen straks alle aanvragen, besluiten en standpunten over omgevingsrechtelijke projecten vastleggen. Uit een recent verschenen rapport van het Bureau ICT-Toetsing bleek dat belangrijke onderdelen van dit systeem nog niet af en getest zijn, wat tot de vraag leidt of de invoeringsdatum van de wet wel realistisch is. Bij de Eerste Kamer bestaat onvrede over de informatievoorziening sindsdien. Zorgen over onder andere de geschiktheid van het DSO bij grote projecten als de verbreding van de A27 zijn onvoldoende weggenomen.
Daarnaast bestaan er zorgen over de kosten. De invoering van het stelsel dreigt volgens een nog niet openbaar rapport van KPMG, in handen van Trouw, gepaard te gaan met veel hogere invoeringskosten dan oorspronkelijk gedacht (tot 1,8 miljard). De Eerste Kamer maakt zich zorgen over de kostenverdeling, nu veel van die kosten door de decentrale overheden gedragen moeten worden, zonder dat hier extra vergoedingen van het Rijk tegenover staan.
Los daarvan roept ook de onlangs door het Rijk voor het eerst vastgestelde Nationale Omgevingsvisie (NOVI) vragen op bij decentrale overheden. Die gaan bijvoorbeeld over de verhouding van deze NOVI tot de regionale energiestrategieën die door samenwerkende decentrale bestuursorganen onlangs zijn vastgesteld.
Opheldering over deze verhouding is er nog niet. Evenmin heeft de Eerste Kamer op dit moment al afdoende antwoord gekregen op de vragen over het DSO en de kosten van de implementatie. Ondenkbaar is het daarom niet dat de invoering van de Omgevingswet opnieuw wordt uitgesteld. Ook als dat niet gebeurt zullen regionale bestuursorganen zich nog vaak roeren, omdat verantwoordelijkheden in beginsel bij hen liggen, terwijl de nieuwe wet gelijktijdig volop ruimte biedt voor de centrale bestuursorganen om die bevoegdheden toch weer naar zich toe te trekken.
Het laatste woord over de Omgevingswet is daarom, ook op deze plek, vermoedelijk nog niet geschreven.
