Teeven en Opstelten spannen de kroon wat nieuwe voorstellen betreft. Onlangs werd het zoveelste voorstel gepresenteerd ten faveure van slachtoffers van misdrijven. Begrijp me goed, slachtoffer worden van strafbare feiten kan een enorme impact hebben op iemands leven. Maar het leven zit vol met ellendige gebeurtenissen waarvan je hoopt dat ze jou nooit overkomen. Dat geldt voor ziekte, voor ongelukken en ook voor criminaliteit. Voor ellende veroorzaakt door criminaliteit komt de overheid de slachtoffers steeds meer tegemoet. De steeds hogere en ingewikkelde vorderingen worden binnenkort zelfs door een door de overheid betaalde gespecialiseerde advocaat ingediend. Ondanks de forse bezuinigingen krijgt in het voorstel de slachtofferadvocaat zelfs een hogere vergoeding dan de advocaat van de verdachte, terwijl de laatste ook nog eens steeds meer tijd moet besteden aan het reageren op de uitgebreide en aanzienlijke vorderingen. Ik ken vele collega’s die zich al jaren inzetten voor slachtoffers, maar de vrees bestaat dat dit aantal zich aanzienlijk gaat uitbreiden om louter financiële motieven. Slachtoffers verworden zo ook in het strafrecht tot ‘big business’.
En laten we wel zijn, het is een dooddoener om aan het einde van een overtuigend pleidooi over de onschuld van de verdachte een ‘civielrechtelijk’ betoog te moeten houden over de vordering van de benadeelde partij. Onlangs heb ik gekozen voor een eveneens civielrechtelijke benadering en voorafgaand aan de zitting een ‘conclusie van antwoord’ ingediend waardoor mijn pleidooi niet aan kracht hoefde in te boeten.
Voor de buitenwereld lijkt het zo dat de verdachte degene is die voor deze kosten opdraait, maar veelal betreft dit nagenoeg oninbare vorderingen. Zo kende het gerechtshof Leeuwarden in 2012 de benadeelde een bedrag van € 80.000,– toe aan immateriële schadevergoeding vanwege de psychische gevolgen die de poging doodslag op het slachtoffer had. Juridisch en menselijk wellicht een juiste beslissing, maar de overheid schiet deze kosten tegenwoordig voor met alle risico’s van dien. Een ieder weet tot dat Robert M. de honderdduizenden euro’s die aan de slachtoffers zijn toegekend, nooit aan de staat kan terugbetalen. Leuk voor de bühne, maar het is uiteindelijk de belastingbetaler die ervoor opdraait. Daar komt nog eens bij dat de belastingbetaler ook opdraait voor de kosten van de vervangende hechtenis (zo’n € 200,– per dag) die de gewezen verdachte moet ondergaan als er niet betaald wordt.
De Staat lijkt zich zo de taak van ‘nationale verzekeraar voor ellende’ op zich te nemen, maar wel een verzekeraar die forse verliezen lijdt. De vraag is dan ook waarom wel geld uitkeren aan slachtoffers van misdrijven, maar niet aan slachtoffers van ongelukken. En wat als de overheid zelf debet is aan de schade? Een val van de fiets door een losliggende stoeptegel kan net zulke grote gevolgen hebben als een zware mishandeling. Maar in het geval van de stoeptegel moet de burger zelf de advocaatkosten betalen om zijn schade vergoed te krijgen. Daar loopt het scheef. Net zo scheef als die ene fatale stoeptegel…
