Even stoppen bij de etalage van Kruidvat of Hema? Doet Nick van Buitenen liever niet. Want ook dáár kun je tegenwoordig een testament of samenlevingscontract laten opstellen en het lijkt veel goedkoper dan rechtstreeks bij de notaris. Van Buitenen, notaris met standplaats Utrecht en voorzitter van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB), heeft niets met die grote-stappen-snel-thuis-producten van deze winkelketens.
De ‘klassieke’ notaris kan dat beter. Die kenmerkt zich door professionaliteit. Notarissen doen aan dossieraanleg, ze leggen alles helder uit (‘Belehrung’), ze checken alles driedubbel. De notaris is poortwachter, moet fraude voorkomen. Cliënten hebben hoge verwachtingen, de toezichthouder en tuchtrechter kijken streng mee. Kom daar maar eens om in winkels met onderbroeken en tandpasta. “We moeten beter promoten wat onze rol is in bijvoorbeeld vastgoedtransacties. Nu zien veel mensen dat als een moetje. De koop is rond, nog even verplicht naar de notaris, mensen ervaren daarvan niet altijd de meerwaarde. Ze weten onvoldoende waarom het zo belangrijk is. Dat moeten we beter uitdragen. Maar als je het al druk genoeg hebt dan laat je die ambassadeursrol schieten. Dat is fnuikend voor ons imago.”
Rechtszekerheid
Het bieden van toegevoegde waarde loopt ook als een rode draad door het nieuwe strategiedocument van de KNB. Het notariaat wil en moet relevant zijn: “Juist de notaris kan als baken van rechtszekerheid dienen.”
Dan moet de notaris zich wel futureproof gaan opstellen, vindt Van Buitenen, en op dat punt is er nog wat te winnen. “Notarissen moeten uitblinken in empathisch vermogen. Ze moeten onder de huid van de cliënt kunnen kruipen. Ze moeten zich vooral niet afzetten tegen digitalisering, maar die gebruiken als hulpmiddel. Zo kunnen we nog beter gids zijn en de consument helpen bij het nemen van beslissingen in een oerwoud van ingewikkelde regels.”
Bedreigingen
Daarnaast is de KNB druk met innovatie van het vak. Er wordt bijvoorbeeld gewerkt aan de ontwikkeling van een Digitale Notariële Akte (DNA), die op 1 augustus 2021 klaar moet zijn voor bij de oprichting van de BV. Om die akte te kunnen ondertekenen werkt de KNB aan een nieuwe digitale identiteit (NotarisID), die van ‘het hoogst mogelijke’ beveiligingsniveau is. Van Buitenen hoopt dat die innovatiekalender gaat zorgen voor een kanteling in het beeld dat het publiek heeft van het notariaat.
Een ander dossier betreft de bedreiging van notarissen – bijna de helft van de (kandidaat-)notarissen zegt wel eens bedreigd te zijn. “Constateren wij als poortwachter een ongebruikelijke transactie, dan moeten we dat melden. Als die transactie later verdacht blijkt te zijn, dan komt in het strafdossier te staan dat ‘de notaris’ heeft gemeld – en de boef kan makkelijk achterhalen wélke notaris. Dat maakt ons kwetsbaar en heeft al geleid tot drama’s.” Dat de politiek daar nauwelijks belangstelling voor heeft is voor hem ‘een doorn in ons oog’.
Specialisten
Ondertussen wordt er wel veel van de notaris verwacht. “Ook door de druk van de toezichthouder moeten we steeds meer ballen in de lucht houden: literatuur bijhouden, acquisitie, de poortwachtersfunctie vervullen, governance, innovatie, digitalisering… We zien ook dat er meer specialisten komen. Veel kandidaat-notarissen focussen zich liever alleen op familierecht, vastgoed of ondernemingsrecht. Met die specialisten én het feit dat collega’s meer parttime willen werken, vragen we ons af of de continuïteit van het notariaat niet in gevaar komt. Wie gaat eenmanskantoren in de periferie van het land opvolgen als generalist? Van belang is ook dat notarissen van eenmanskantoren tien jaar voor hun pensioen al een opvolgingsplan hebben, maar dat is er vaak niet. Ook dat moet de KNB faciliteren en we moeten mensen prikkelen daarover na te denken.”
Daar komen de corona-zorgen nog bij. Negen procent van de notariskantoren (68 van de 770) vroeg financiële steun via de NOW-regeling aan. Van Grafhorst Notarissen, Van Buitenens kantoor, deed dat niet. Wel prettig is het dat het in het notariaat de laatste jaren weer beter gaat. Van Buitenen wijst erop dat in de crisisjaren 2012-2013 het gemiddelde notarieel inkomen nog geen 50.000 euro was.
Streepjeszetters
Minder genot nastreven is een les die Van Buitenen zou willen trekken uit de coronacrisis. “Ook notarissen zouden minder bezig moeten zijn met een zo hoog mogelijke winstmarge. De notaris is veel meer dan een ondernemer. Hij moet focussen op de maatschappelijke bijdrage die hij kan leveren. Daar word ik gelukkig van.” Maar daar moet iets tegenover staan: ruimte, middelen en bescherming. “Ik zou tegen de minister willen zeggen: koester het notariaat. Je kunt het klein en angstig maken, notarissen bang maken voor tuchtrechters en persoonlijke aansprakelijkheden. Maar dan krijg je streepjeszetters en notarissen die alleen aan hun dossier denken. Nee, notarissen moeten verantwoordelijkheid durven nemen, daar heb je wat aan als maatschappij.”
Van Buitenen herinnert zich een bijeenkomst over fraudepreventie, anderhalf jaar geleden. “Iemand van het OM sprak over de vele Wwft-verplichtingen. Zij eindigde met: see you in court als je het niet goed doet. Daarna kwam iemand van de Financial Intelligence Unit. Zij vertelde wat voor goed werk zij had kunnen doen met onze fraudemeldingen. Dat zij boeven kon vangen dankzij het notariaat. Ze maakte een buiging naar de zaal. Wat werkt nu beter: het notariaat bang maken als we een keer een fout maken of het notariaat zien vanuit vertrouwen, zodat wij kunnen bijdragen aan fraudepreventie?”
Dit is een samenvatting van een artikel dat op 17 oktober verschijnt in Mr. Lees hier het complete interview met Nick van Buitenen.
