De oproep van de NOvA volgt op nieuwe onderzoekscijfers die de orde in samenwerking met het Kenniscentrum van de Raad voor Rechtsbijstand publiceerde. Daaruit blijkt onder meer dat het aantal sociaal advocaten voor toeslagen- en uitkeringszaken tussen 2019 en 2023 gehalveerd is.
Dalingen
Ook in andere rechtsgebieden van de sociale advocatuur ziet de NOvA grote problemen ontstaan. De NOvA keek daarvoor naar het aantal sociaal advocaten dat meer dan tien pro-deozaken per jaar afwikkelt. In het huurrecht blijkt de afname van het aanbod dan het grootst: tussen 2019 en 2023 is het aantal actieve sociaal advocaten daar met liefst 67 procent gedaald.
Andere rechtsgebieden waar veel minder gefinancierde rechtsbijstand beschikbaar is dan vijf jaar geleden, zijn de sociale voorzieningen (55 procent afname), sociale verzekeringen (52 procent) en arbeidsrecht (55 procent).
Regio’s
De NOvA constateert verder dat de tekorten aan sociaal advocaten per regio verschillen. In de regio Noord-Nederland is de afname van het aantal actieve sociaal advocaten het grootst, met een daling van dertien procent. Ook in de regio Nijmegen, delen van Noord-Brabant en in Flevoland zijn er structurele tekorten.
De regionale verschillen leiden er volgens de NOvA toe dat rechtszoekenden verder moeten reizen om rechtsbijstand te krijgen. “Dit is een indicatie dat het voor rechtzoekenden steeds lastiger is een sociaal advocaat te vinden. Daar waar het tekort zich nog niet direct voordoet, is de zorg voor de toekomst groot.”
Investeringen
Om de sociale advocatuur te versterken en gefinancierde rechtsbijstand ook in de toekomst bereikbaar te houden, zijn er volgens de NOvA forse investeringen nodig. Die moeten zich onder meer vertalen in hogere vergoedingen voor advocaten. Uit interviews die de orde met sociaal advocaten afnam, blijkt namelijk dat veel vergoedingen ontoereikend zijn. “Sommige advocaten denken zelfs al na over een zakenstop. Ook geven veel sociaal advocaten aan over te moeten werken voor voldoende inkomen, of selectief zaken aan te nemen door de ingewikkelde zaken links te laten liggen.”
Die constatering is niet nieuw: de Staatscommissie rechtsstaat adviseerde in juni van dit jaar ook al de vergoedingen voor sociaal advocaten fors te verhogen. Van een daadwerkelijke investering is het echter nog niet gekomen, waardoor de NOvA nu opnieuw alarm slaat.
“De eerste stap is geld reserveren voor het uitvoeren van de te verwachten aanbevelingen van de Commissie Van der Meer II. De NOvA pleit ervoor dat het kabinet niet opnieuw het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand herziet, maar werkt aan het versterken van het bestaande stelsel.”
Opleiding
Eerder dit jaar bleek al dat er meer advocaten de sociale advocatuur verlaten dan dat er aanwas is van nieuwe sociaal advocaten. Mede om die trend een halt toe te roepen, kwam de Tilburg University afgelopen zomer met een speciale Extended Master sociale advocatuur.
Masterstudenten worden daarmee klaargestoomd voor een toekomstige carrière als sociaal advocaat. De Extended Master wordt dit collegejaar voor het eerst aangeboden en is uniek in Nederland.
