Met deze prejudiciële procedure kan de Hoge Raad op redelijk korte termijn antwoord geven op rechtsvragen zodat de rechters verder kunnen met de afhandeling van hun zaak. De procedure draagt daarmee bij aan de rechtsontwikkeling, de rechtseenheid en de individuele rechtsbescherming, aldus de Hoge Raad. De nieuwe procedure is de afgelopen maanden voorbereid door de strafkamer van de Hoge Raad en het parket bij de Hoge Raad.
Concrete zaak
In een prejudiciële vraag geeft de Hoge Raad uitleg over een rechtsregel. Aan het antwoord op zo’n vraag kan behoefte bestaan als de Hoge Raad daarover nog niet eerder heeft beslist. Het moet wel gaan om een die zich voordoet in een concrete zaak die bij een rechtbank of gerechtshof in behandeling is. Ook moet een antwoord op de vraag nodig zijn voor het nemen van een beslissing in die zaak. Bovendien moet dezelfde vraag aan de orde zijn in een groot aantal andere zaken waarin min of meer dezelfde materie speelt of – en dat geldt bij strafzaken – vanwege de aard van de zaken (denk aan het maatschappelijke belang) of de omvang van de zaken (zoals in megazaken). Het kan dus gaan om een vraag die opkomt tijdens de inhoudelijke behandeling van een strafzaak, maar ook om een vraag die speelt tijdens de behandeling van een vordering tot gevangenhouding, de behandeling van een ontnemingszaak of de behandeling van een beklag over inbeslagneming.
Inspraak
Procespartijen en derden hebben inspraak in de prejudiciële procedure in strafzaken. De rechter die de strafzaak behandelt moet procespartijen de gelegenheid geven zich een standpunt te vormen over het voornemen om een vraag te stellen, en ook over de inhoud van die vraag. Deze standpunten worden bij het daadwerkelijk stellen van de vraag aan de Hoge Raad gezonden, die procespartijen weer de mogelijkheid biedt om schriftelijke opmerkingen te maken. Ook voor derden bestaat die optie.
Termijn
De Hoge Raad streeft ernaar zo mogelijk binnen vijf maanden de prejudiciële vragen te beantwoorden. In dit tijd hoeft de behandeling van de strafzaak niet stil te liggen. Zo kunnen in die tijd ook getuigen worden gehoord.
Ervaringen
Volgens de Hoge raad zijn in civiele en belastingzaken positieve ervaringen opgedaan met de prejudiciële procedure. De prejudiciële procedure in civiele zaken bestaat nu tien jaar. Uit een enquête onder rechters kwam naar voren dat zij over het algemeen positief tot zeer positief zijn over de prejudiciële procedure en over de bruikbaarheid van de antwoorden op hun vragen bij het afdoen van hun zaak of zaken. De civiele cassatiebalie is echter kritisch op de procedure.
Overkill
Ook cassatieadvocaat Sjef van Swaaij plaatste onlangs in Mr. opmerkingen bij de (civiele) procedure. “Aan die vragen wordt veel aandacht aan besteed, ook in zaken waarvan ik denk: is dat nodig, had dat niet korter gekund? De antwoorden op die vragen zijn wel tot in de puntjes verzorgd, maar de capaciteit die dit vergt had de Hoge Raad ook kunnen gebruiken voor cassatiezaken. Ik zie wat overkill.”
