De Matthäus Passion gezongen door Bekende Nederlanders? 1 april en Pasen zo dicht op elkaar geeft al gauw verwarring. Maar dit was geen grap. Het was Echt. Een aantal BN’ers was door bariton Maarten Koningsberger getraind in het zingen van aria’s uit de Matthäus Passion. Goed voor wekenlang oefenen op tv. Zaterdag was de ontknoping. Henk Westbroek zingt Mache, dich mein Herze rein. Zo zie je maar weer, kunst is van iedereen. En iedereen kan het.
Zo leeft ook de gedachte dat iedereen recht kan spreken. Daar is onderzoek naar gedaan, en dan blijkt dat de meeste mensen, als ze dezelfde informatie tot hun beschikking hebben, wel tot ongeveer tot dezelfde uitkomst komen als de rechter.
In de week dat ik dit blog schrijf heeft AT5, de lokale Amsterdamse nieuwszender, bij de Amsterdamse rechtbank een “jury” laten meekijken met een strafzitting. Dat moet leiden tot een aantal programma’s over juryrechtspraak die in mei worden uitgezonden. Die gebeurtenis is de aanleiding voor dit stuk, dat gaat over strafrechtspraak met behulp van de jury.
Er zitten in een strafrechtelijke beslissing een aantal componenten. De voornaamste zijn – eenvoudig voorgesteld – de bewijsbeslissing en de vaststelling van de strafmaat. In die laatste speelt dan weer het morele element van de ‘ergheid’ een rol. Je zou denken dat de onvrede vooral zit in het rechterlijk monopolie op het morele oordeel. Dat is nou net ook het deel dat zich nog wel enigszins onttrekt aan rationalisering omdat er verschillend over gedacht wordt. Daarom is de veronderstelling vaak dat burgerparticipatie bij de strafmaat nog wel wat zou kunnen helpen tegen de onvrede met het rechterlijk oordeel die we her en der beluisteren.
Als we kijken naar burgerparticipatie in de juryrechtspraak in de VS, dan zien we dat de jury daar doorgaans alleen over het bewijs beslist. De manier waarop het bewijs in een jury trial aan de orde komt is in de VS aan strenge regels gebonden. Dat begint al bij de samenstelling van de jury. Juries worden samengesteld door een steekproef te trekken uit het rijbewijzenregister – de VS kennen geen bevolkingsregisters – en die op te roepen voor jury duty. Uit deze groep worden dan weer aselect juries samengesteld. Advocaten en politiemensen mogen doorgaans niet als jurylid fungeren. De trial lawyers ondervragen potentiële juryleden om hun geschiktheid vast te stellen en mogen bezwaar maken tegen een of meer juryleden. Hier staat een voorbeeld van een vragenlijst die juryleden in federale gerechten moeten invullen ten behoeve van hun selectie. Vragen over de gezinsleden, het arbeidsverleden, medicijngebruik, betrokkenheid bij strafzaken, of men het eens is met de geldende wetgeving of met de doodstraf.
Bij het begin van het proces krijgt de jury een instructie van de rechter. Die uitleg gaat over het telastegelegde feit, over wat wel en niet bewijs is, en over de beoordeling van bewijsmateriaal.
Om tijdens het proces de jury niet in verwarring te brengen gelden voor de ondervraging van getuigen allerlei beperkingen die wij in Nederland niet kennen. Wie herinnert zich nog Perry Mason? OK, daarmee dateer ik mijzelf definitief als zeer oudere jongere. Never mind. Oorspronkelijk was Perry de hoofdpersoon van de boeken van Erle Stanley Gardner, met prachtige titels als The Case of the Demure Defendant en (mijn favoriet) The Case of the Restless Redhead. De hoofdpersoon van de boeken is een advocaat die in de loop van een jury trial bewijst dat zijn client onschuldig is. De plotwendingen zijn altijd dramatisch en heftig en soms ook wel ongeloofwaardig. De boeken werden eerst bewerkt voor een radioserie, en daarna werd het een lang lopende tv-serie met Raymond Burr in de hoofdrol. Hier is het oorspronkelijke openingsthema op YouTube, en hier is de versie uit de Blues Brothers. In die serie was te zien hoe de beide trial lawyers, OM en verdediging, bezwaar konden maken tegen de wijze van vragen van de andere partij door “Objection, your honor!” te roepen. Daarna motiveren ze dat door te stellen dat de vraag bijvoorbeeld irrelevant and immaterial is, of leading, of vague. De rechter beslist. Het herkennen van die fouten is een belangrijke vaardigheid voor trial lawyers, en het valt helemaal niet mee. Er is een computerspel ontwikkeld voor studenten zodat ze ermee kunnen oefenen. Het heet Objection. De speler heeft de rol van advocaat van een verdachte die onschuldig is. De speler moet door op de juiste gronden bezwaar tegen vragen te maken punten verzamelen. Met voldoende punten gaat de speler door naar de volgende ronde. Aan het eind van de laatste speler wordt de schuldige onthuld, en gaat de client vrijuit. De demoversie staat hier gratis op het internet. Leading questions blijken na wat oefening makkelijk te herkennen: alle vragen die beginnen met: isn’t it it the case that.. Ook multiple questions zijn verboden: wat droeg de betrokkene voor kleding, wat was de kleur en trok ze haar jas uit toen ze binnenkwam? Moeilijker wordt het om vage vragen te onderscheiden, vragen die onbekende informatie bekend veronderstellen, om een conclusie vragen of vragen naar informatie uit minder betrouwbare bronnen. Nuttige oefeningen, ook voor de Nederlandse praktijk. Die beperkingen in de vraagstelling zijn nodig om te zorgen dat de jury de informatie van de getuigen zo goed mogelijk kan begrijpen.
Net als bij de Nederlands strafproces pleiten het OM en de verdediging ook in Amerika voor de jury. AT5 heeft de jury niet mee laten kijken naar die pleidooien. Dat is heel jammer omdat die daarmee een essentieel onderdeel van het proces, de discussie over de juridisch relevante kwesties in de zaak, gemist hebben.
Voordat in de VS de jury gaat beraadslagen krijgen de leden nog een specifieke instructie van de rechter. De modelinstructie voor de federale gerechten in de 8e circuit staat hier. Het hele document is 600 pagina’s lang. De jury krijgt vaak een exemplaar van de instructies mee voor de beraadslaging. De rechter legt uit wat de wet is, en daar moeten de juryleden zich aan houden, ook als ze het er niet mee eens zijn. Ze moeten met hun ratio en hun common sense en binnen de wet beslissen.
Hoe de jury omgaat met de verkregen informatie is heel mooi vormgegeven te zien in Twelve Angry Men. TAM, op plaats 7 in de top-250 van de Internet Movie Database, is de verfilming van een toneelstuk van Reginald Rose. Het speelt zich geheel af in een juryroom na afloop van een proces waarin een 18-jarige Latino wordt verdacht van het neersteken van zijn vader. We zien in de film hoe Henry Fonda zijn medejuryleden – alle twaalf juryleden zijn blanke mannen – tracht te behoeden voor allerlei vormen van tunnelvisie. In de discussie komen alle vooroordelen en vanzelfsprekendheden die de juryleden met zich mee dragen aan de orde. Bovendien blijkt dat van de getuigen zo goed als niemand ook maar iets gezien heeft. Het resultaat is natuurlijk dat de verdachte wordt vrijgesproken.
In het echt zijn er allerlei andere complicaties. Juries behoren afgezonderd van de buitenwereld te beraadslagen. Tegenwoordig blijken ze met hun blackberries en smartphones zelf dingen te googlen, of doen ze via twitter verslag van hun belevenissen. Het is al voorgekomen dat de proces moest worden overgedaan omdat de juror op die manier beinvloed kon zijn.
>Zo blijkt juryrechtspraak in de praktijk van de VS een zwaar gereguleerd proces. Ook daarom ben ik heel benieuwd naar die AT5-uitzendingen in mei.
