Een rechter moet onpartijdig en onafhankelijk zijn, aldus de Nederlandse Grondwet en het EVRM. Onpartijdig in die zin dat hij onbevooroordeeld naar je zaak kijkt. Onafhankelijk in die zin dat er geen hogere macht is die hem dwingt bepaalde uitspraken te doen.
Het wrakingsproces in vogelvlucht
Welnu, stel dat je aanvoelt dat de behandelend rechter tóch bevooroordeeld is? Wat als hij de schijn van partijdigheid creëert? Dan kun je hem wraken! Wraken is heel simpel. Je zegt op zitting gewoon: “Rechter, ik wraak u!” Je kunt overigens ook voor of na zitting wraken. De vraag is echter of dit verzoek ook gehonoreerd wordt. Die kans is namelijk heel klein. Van de 675 wrakingsverzoeken in 2020 werden er maar 17 gehonoreerd.
Zodra je je wantrouwen in de rechter duidelijk hebt gemaakt, dan stopt de zitting direct en buigt de wrakingskamer zich over het verzoek. Aan de hand hiervan wordt het verzoek dan gehonoreerd of afgewezen. Als de wrakingskamer het verzoek toewijst, dan zal de zaak behandeld worden door een nieuwe rechter. Heeft de wrakende raadsman minder geluk, en wordt het verzoek afgewezen, dan zal de rechter de zaak mogen voortzetten alsof er niets gebeurd is.
Bij het wrakingsverzoek is het van essentieel belang dat ook gronden worden aangevoerd waaruit de vooringenomenheid van de rechter blijkt. Heb je ook geen vertrouwen in de onpartijdigheid van de wrakingskamer? Dan kun je deze ook wraken, maar enkel en alleen als er nieuwe omstandigheden zijn.
Een succesvolle wraking
Uit de praktijk blijkt dus dat de kans heel klein is dat wrakingsverzoeken worden toegewezen. Toch komt het weleens voor. Dit gebeurde bijvoorbeeld in de zaak Wilders uit 2010-2011 toen de rechtbank weigerde een getuige te horen. Dit zou in strijd zijn geweest met geldende jurisprudentie. Om die reden oordeelde de wrakingskamer dan ook dat de rechtbank de schijn van vooringenomenheid creëerde (ECLI:NL:RBAMS:2010:BO1532).
Voorzichtigheid betrachten
Is het, gezien de lage slagingskans, dan wel zinvol om überhaupt een poging tot wraking te doen? Uiteraard lijkt het mij dat een goed advocaat dit wel zou doen als hij ergens vooringenomenheid in herkent. Tegelijkertijd zou ook kunnen worden gesteld dat men hier juist voorzichtig mee om moet gaan. Indien het verzoek wordt afgewezen, dan mag de rechter de zaak namelijk gewoon voortzetten alsof er niets gebeurd is. De gunfactor van de rechter naar de advocaat toe is dan wellicht compleet weg. Daarnaast kan ik mij voorstellen dat het voor een rechter ook enorm krenkend kan zijn om beschuldigd te worden van vooringenomenheid. Echter, niet vergeten mag worden dat het rechterswerk mensenwerk blijft en dat ook professionele, goedgetrainde rechters soms slachtoffer kunnen worden van onbewuste biases.
