Rechtspraakwatchers weten het al langer: rechters hebben het zwaar. Ze krijgen steeds meer complexe zaken op hun bordje en de kwaliteit van de wetgeving is ook niet altijd even goed. Daarnaast kampen ze met een hoge werkdruk; de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR) heeft er al diverse malen de noodklok over geluid. Uit onderzoek blijkt dat rechters structureel gemiddeld ruim 33 procent overwerken. Zouden ze dat niet doen, dan zouden er 800 rechters extra nodig zijn bovenop de huidige 2.600.
Vergrijzing
Tijdens de eerste twee kabinetten-Rutte werd bezuinigd op de Rechtspraak en werden jarenlang amper nieuwe rechters aangenomen. Hoewel dat inmiddels voorbij is en het aantal rechters dat jaarlijks wordt opgeleid onlangs zelfs is opgeschroefd van 80 naar 130, duurt het nog wel een paar jaar voor dat dat een oplossing biedt. Door de vergrijzing zal het aantal magistraten eerst nog afnemen.
Rechtszaken geschrapt
Als gevolg van het personeelstekort zijn het afgelopen half jaar al verschillende malen strafzaken geschrapt. De NVvR waarschuwde onlangs dat dat vaker zal voorkomen in de toekomst. Overigens kampt ook het Openbaar Ministerie met een tekort aan mensen.
Project Tijdige Rechtspraak
Ook op andere rechtsgebieden zijn er te weinig rechters om de toenemende stapels werk het hoofd te bieden. Zo haalt de Rechtspraak bijvoorbeeld bij eenvoudige bestuursrechtszaken over toeslagen of uitkeringen maar in negen procent van de gevallen haar eigen norm voor het doen van de uitspraak. Het langlopende project Tijdige Rechtspraak − opgezet met als doel om in 2023 een significant kortere tijd te hebben tussen het aanbrengen van een rechtszaak en de uitspraak − dreigt daarmee te mislukken. Strafrechter Peter Pulles, sinds september lid van de Raad voor de rechtspraak, zegt in NRC dat dat doel waarschijnlijk niet wordt gehaald. “De randvoorwaarde voor het slagen van Tijdige Rechtspraak is dat we voldoende rechters hebben. Nou, die hebben we niet.”
Oververmoeid
Het veelvuldige overwerken maakt dat rechters zich zorgen maken over de kwaliteit van de rechtspraak. Uit eerder onderzoek van de NVvR bleek dat 70 procent van de rechters weleens wakker ligt uit angst dat zaken vanwege de werkdruk mogelijk verkeerd af kunnen lopen, schrijft NRC. “Rechters die oververmoeid zijn, zijn gewoon minder scherp”, aldus Patricia Messer-Dinnissen, president van de rechtbank Midden-Nederland.
Efficiënter werken
Innovatieve oplossingen om rechtszaken sneller te laten verlopen − zoals vaker mondeling uitspraak doen, regiegesprekken of procesafspraken maken met OM − vinden maar moeilijk navolging. De autonomie van de rechter zit vernieuwing vaak in de weg, constateert de krant. Rechters bepalen zelf hoe ze uitspraak doen; veranderingen kunnen niet van bovenaf worden opgelegd. Bovendien, zo stelt de Amsterdamse rechtbankpresident Christa Wiertz-Wezenbeek, om efficiëntie te stimuleren moet het hele systeem op de schop. “De huidige manier van financieren is niet ingericht om dat te bevorderen. We krijgen per zaak betaald, er is geen financiële prikkel om als rechter voorafgaand aan de zitting regie te voeren. Dat lijkt me verkeerd, omdat we allemaal willen dat de druk op de rechtspraak wordt verminderd.”
