Het delen van door rechters geconstateerde knelpunten in wetgeving en beleid − waarmee de Rechtspraak vorig jaar begon − is volgens Naves een ongemakkelijke, maar noodzakelijke stap. “Ongemakkelijk omdat we hiermee spanning in de trias ‘opzoeken’. Noodzakelijk omdat rechters soms als eersten zien wanneer mensen in levensontwrichtende situaties terechtkomen. Situaties waar onvoldoende rechtsbescherming wordt geboden. Wij voelen de verantwoordelijkheid om dit inzichtelijk te maken”, schrijft Naves in zijn bij het jaarverslag behorende jaarbericht, dat als titel ‘Noodzakelijke tegenmacht’ heeft.
Knelpunten
Dit jaar komt de Rechtspraak met dertien ‘knelpunten’(vorig jaar waren het elf ‘buikpijndossiers’). De hoger beroepstermijn van drie maanden bij jeugdbeschermingszaken en gezag- en omgangszaken is er daar één van. Rechters zouden graag zien dat deze termijn drastisch wordt bekort, tot bijvoorbeeld maximaal zes weken. De door de rechter in het ongelijk gestelde partij wacht namelijk regelmatig de volle termijn af voordat hoger beroep wordt ingesteld. Gevolg, ook door een te lange behandeltijd bij de gerechtshoven: de uitkomst van het hoger beroep komt nogal eens als mosterd na de maaltijd.
Vastlopende belastingrechtspraak
Een ander knelpunt waarvoor de Rechtspraak waarschuwt is de vastlopende belastingrechtspraak door tienduizenden ‘no cure, no pay-zaken’. Minstens 70 procent van de WOZ-zaken en 95 procent van de bpm-zaken bij de rechtbanken is afkomstig van commerciële bureaus, die de proceskostenvergoeding opstrijken als de burger voor wie zij ageren gelijk krijgt. Bij Mulderzaken (verkeersboetes) speelt een vergelijkbare problematiek. “Het verdienmodel zou minder aantrekkelijk kunnen worden door het systeem van vergoedingen aan te passen”, schrijft Naves. Vorige maand kondigde staatssecretaris Van Rij (Fiscaliteit en Belastingdienst) aan dat hij de rol van de commerciële bureaus wil inperken.
Cijfers
Naast een aantal uitgelichte aansprekende rechtszaken (over onder meer de MH17, stikstofbesluiten en de op Mallorca doodgeschopte Carlo) zijn in het jaarverslag uiteraard ook volop cijfers te vinden.
Zo deden rechters in 2022 uitspraak in ruim 1,37 miljoen zaken, vier procent minder dan het jaar ervoor. Het aantal nieuw aangebrachte zaken was een kleine 1,4 miljoen. Meer dan de helft hiervan (63 procent; 880.000 zaken), waren kantonzaken. Bij de rechtbanken kwamen 467.000 zaken binnen (33 procent), bij de gerechtshoven 46.000 zaken (drie procent) en bij de Centrale Raad van Beroep minder dan één procent: een kleine 4.100
Gepubliceerde uitspraken
Het aantal gepubliceerde uitspraken op rechtspraak.nl steeg met tien procent: van ruim 45.000 in 2021 naar bijna 50.000 in 2022. Dat is een krappe vijf procent van het totale aantal uitspraken. De Rechtspraak heeft de ambitie om over een aantal jaar zo’n driekwart van de gedane uitspraken te publiceren.
Meer rechters in opleiding
In totaal zijn er 2.646 rechters (ondersteund door 9.594 medewerkers). Zestig procent van hen is vrouw; in de groep boven de zestig zijn mannen in de meerderheid.
Het aantal opleidingsplekken voor rechters is afgelopen jaar uitgebreid; er waren 265 rechters en raadsheren in opleiding (in 2021 waren het er 246, in 2019 192). 30 gepensioneerde rechters zijn heringetreden als rechter-plaatsvervanger, om op verschillende rechtsgebieden te helpen met het wegwerken van achterstanden. In totaal zijn er zo’n honderd rechters ouder dan zeventig.
Bezoldiging
In het jaarverslag is ook een overzicht van de bezoldiging van de bestuurders opgenomen. Iedereen zit onder de norm van de Wet normering topinkomens, die in 2022 op 216.000 euro lag.
