Al in september 2018 ging een regelrechter in Rotterdam van start. Even later kreeg de rechtbank een ‘wijkrechter’. Begin 2023 kwam er een regelrechter in de rechtbank Zeeland-West-Brabant. Overijssel kent al enige tijd een overlegrechter. Dit waren allemaal nog pilots. De ‘officiële’ regelrechter, die vanaf 1 maart in vier rechtbanken begint, is wettelijk en financieel mogelijk gemaakt door staatssecretaris Teun Struycken (Rechtsbescherming) en minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid).
Kritiek
Bij deze regelrechter kijkt de rechter tijdens een mondelinge behandeling van de zaak met partijen of zij samen tot een oplossing kunnen komen. Als dat niet lukt, neemt de rechter een beslissing. De regelrechter komt er ondanks kritiek van de Nederlandse Orde van Advocaten, die vorig jaar de plannen nog ‘te weinig doordacht en te weinig aan de praktijk getoetst’ vond. De regelrechter is geïnspireerd op de Belgische vrederechter, die al veel langer bestaat.
Arbeidszaken
De Nederlandse regelrechter is bedoeld voor kantonzaken over vorderingen van werknemers op grond van een arbeidsovereenkomst en voor geldvorderingen tot € 5.000 van een natuurlijk persoon. Arbeidszaken zijn vooral gericht op arbeidsmigranten en flexwerkers, die vaak minder sterk staan tegenover hun werkgever en de weg naar de ‘gewone’ kantonrechter niet altijd weten te vinden. De Rechtspraak verwacht dat deze procedure in ongeveer 400 zaken per jaar zal worden gevolgd.
Procedure
De procedure bij de regelrechter wijkt op een aantal punten af van de normale procedure bij de kantonrechter. Bij de regelrechter kan een procedure worden gestart of verweer worden gevoerd via een eenvoudig formulier, dat ook digitaal kan worden ingediend. Er is geen deurwaarder nodig om een zaak te starten en er hoeven geen juridische stukken te worden opgesteld. Partijen worden door de rechter laagdrempelig geïnformeerd over het verloop van de zaak én kunnen op een laagdrempelige wijze vragen stellen aan de rechter. Rechtzoekenden die de Nederlandse taal niet machtig zijn, kunnen via de rechtbanken kosteloos een tolk inschakelen om hen bij te staan tijdens de mondelinge behandeling.
Mondelinge behandeling
In elke zaak vindt een mondelinge behandeling plaats. Dit leidt naar verwachting tot een snellere procedure en vergroot de mogelijkheid om tijdens de behandeling tot een oplossing te komen. Als partijen er onderling niet uitkomen en een uitspraak nodig is, wordt deze tijdens of zo snel mogelijk na de mondelinge behandeling gedaan. Dat de procedure wordt beperkt tot Den Haag, Overijssel, Rotterdam en Zeeland-West-Brabant komt omdat deze rechtbanken ervaring en kennis hebben opgedaan met dergelijke laagdrempeligere procedures. In deze regio’s werken en wonen ook relatief veel arbeidsmigranten. Elders werd al geëxperimenteerd met de burenrechter, de spreekuurrechter en de schuldenrechter.
Tijdelijke Experimentenwet rechtspleging
Het experiment met de regelrechter duurt drie jaar. Op basis van een evaluatie wordt bekeken of de procedure (of elementen daaruit) definitief wettelijk mogelijk kan worden. Dit het eerste experiment in het kader van de Tijdelijke Experimentenwet rechtspleging, die het mogelijk maakt tijdelijk af te wijken van wettelijke procedures en randvoorwaarden. Deze wet is bedoeld om innovatie in de rechtspraak te stimuleren.
