In de VS kiezen de mensen hun rechters, zo merkte iemand laatst op, op de commentaarsite van het Algemeen Dagblad na een recente rechterlijke uitspraak.
Eigenlijk was ik niet van plan om alweer een stukje te schrijven over Amerikaanse toestanden, maar ik doe het toch. Vanwege die opmerking op de AD-site, maar ook omdat er op dit moment in de VS veel discussie is over de verkiezing als manier om rechters aan te stellen. Vooruit dus maar weer.
Hoe gaat dat eigenlijk, met die verkiezing van rechters in de VS? De rechters in de federale gerechten worden niet gekozen, maar benoemd. In 39 staten worden rechters gekozen. Die verschillende staten van de VS hebben voor het aanwijzen van de rechters in de eigen staat allemaal hun eigen regeling.
In 2005 was ik te gast bij Kenosha County Court in Wisconsin. Mijn collega’s daar waren door een verkiezing rechter geworden. Hoe was dat nou gegaan? Ze waren allemaal eerst advocaat geweest, en op een zeker moment was het idee ontstaan om zich verkiesbaar te stellen voor het rechterschap. Na de kandidaatstelling hadden ze campagne gevoerd, en waren gekozen. Er waren meestal geen tegenkandidaten geweest. Doorgaans werden ze na het einde van hun termijn ook zonder probleem herkozen. Op mijn vraag, wie nou uitmaakte wie zich kandidaat kon stellen kreeg ik niet echt antwoord. Mijn indruk was dat er een soort stilzwijgende consensus in de plaatselijke orde van advocaten ontstond over wie van hen aan de beurt was voor het rechterschap. Alle openbare ambten worden door verkiezing vervuld: de sheriff, de belastingontvanger, de rechters en ook de griffier van de rechtbank. De kiezer krijgt bij een verkiezing daarom een lange lijst met ambten en kandidaten voorgelegd. De opkomst is gewoonlijk laag. In Kenosha County woonden in 2005 ongeveer 150.000 mensen. Er waren 20.000 geregistreerde kiesgerechtigden. Mijn collega Mary Wagner is gekozen met minder dan 6.000 stemmen, en sommige andere rechters met nog veel minder. Ik vroeg ook of ze een opleiding kregen om het rechterswerk goed te kunnen doen. Er was wel een of ander opleidingscentrum waar je een introductiecursus kon volgen als je eenmaal gekozen was, maar dat was eigenlijk alles. En hoe was ik eigenlijk rechter geworden? Ik vertelde over het assessment, de interviews, de opleiding met elke drie maanden een beoordeling, de tijdelijke aanstelling, de voordracht door de rechtbank en dan pas de benoeming. Er ging een wereld voor ze open. Tjonge, dat was toch eigenlijk wel veel beter, want zo kreeg je tenminste vakkundige rechters.
In 8 staten worden de rechters voor verkiezing voorgedragen door politieke partijen. Ze mogen, eenmaal gekozen, bijdragen aan verkiezingskassen van anderen. Partijen met zaken onder de rechter mogen aan de verkiezingskassen van die rechters bijdragen.
Een beroemd geval is de strafzaak tegen volksvertegenwoordiger Tom DeLay (Republican – Texas), leider van de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden van de VS. Hij moest aftreden toen hij door aanklager Ronald Earle (Democraat) in staat van beschuldiging werd gesteld in verband met witwassen van geld en samenzwering met verboden verkiezingsfondsen.Met de opbrengst kregen de Republikeinen een flinke meerderheid in het Huis van Afgevaardigden van Texas. Deze meerderheid verlegde de grenzen van de kiesdistricten. Bij de daarop volgende verkiezingen kregen de Republikeinen een nog grotere meerderheid. Het aanwijzen van zijn rechter ging in een aantal stappen:
1 Rechter Bob Perkins (D) was volgens de verdediging van DeLay niet onpartijdig genoeg en hij werd gewraakt. Hij had de laatste vier jaar meer dan $5,000 aan Democratische verkiezingscampagnes bijgedragen. Perkins weigerde te vertrekken, maar hij werd van de zaak af gehaald.
2 Aanklager Earle (D), wraakte rechter B.B. Schraub (R), die een andere rechter most aanwijzen, omdat hij had bijgedragen aan de verkiezingscampagne van Texas governor Rick Perry (R). Perry was nauw betrokken bij de gewraakte verkiezingscampagne van DeLay. Schraub zou dus niet in staat zijn een opvolger voor Perkins (R) aan te wijzen. .
3 Schraub (R) liet daarop de beslissing over aan de president van het Texas Supreme Court, Wallace B. Jefferson (R). Binnen een paar uur klaagden politieke activisten in Texas over Jeffersons (R) nauwe banden met mensen die betrokken zijn bij de verdenking tegen DeLay (R). Jefferson was in 2004 benoemd door Perry, en gesteund door Texans for a Republican Majority. Deze groep is medeverdachte in de zaak tegen DeLay.
4 Jefferson suste de zaak met de benoeming – zonder opgaaf van redenen – van Pat Priest (D), een rechter in ruste die de laatste tijd alleen maar drie cheques van 150 dollar elk had gedoneerd aan democratische kandidaten voor het Texaanse huis van afgevaardigden in 2004.
Volgens de Washington Post is deze mallemolen rond DeLay het onvermijdelijke resultaat van een systeem van partijverkiezing die rechters in het partijstelsel meesleurt. Voormalig chief justice van Texas Tom Phillips (R), zei in 2003: “Our partisan, high-dollar judicial selection system has diminished public confidence in our courts, damaged our reputation throughout the country and around the world, and discouraged able lawyers from pursuing a judicial career.”
Een ander beroemd geval was de verkiezing van een lid van het Hooggerechtshof van West Virginia in 2004. Massey Energy was betrokken in een geschil ter waarde van zo’n $ 50 mln. In dit geschil werd Massey ervan beschuldigd dat het had geprobeerd het bedrijf van Hugh Caperton dood te concurreren zodat het dat kon overnemen. Don Blankenship, Masseys CEO, besteedde $ 3 mln aan advertenties tegen Warren McGraw, lid van het Supreme Court, die herkozen moest worden. Sommige van die publicaties suggereerden ten onrechte dat McGraw een kinderverkrachter te vroeg had vrijgelaten. De campagne was zo schokkend dat John Grisham het verhaal later gebruikte voor zijn boek The Appeal. McGraw verloor uiteindelijk zijn zetel. Zijn opvolger, Brent Benjamin, was de stem die de doorslag gaf in de zaak. Massey won daardoor die zaak in eerste instantie, maar vier jaar later oordeelde het hooggerechtshof van de V.S. dat Benjamin zich had moeten verschonen. Schrale troost voor McGraw, die opmerkte dat het verkiezingsproces aan de rijken is overgelaten. Zulke verkiezingen zijn inderdaad duur. Voor de compagne voor een zetel in het hooggerechtshof van Illinois werd in 2003 $ 9.3 mln uitgegeven. In 2006 haalden drie kandidaten voor Chief Justice in Alabama in totaal $ 8.2 mln op.
Dit is allemaal nog ruim voordat het Supreme Court begin dit jaar in Citizens United besliste dat een verbod op uitgaven door bedrijven voor politieke uitingen een inbreuk vormt op het recht op vrijheid van meningsuiting. Het ging hier om een film over Hillary Clinton, verspreid tijdens de verkiezingscampagne. Bedrijven kunnen nu zonder beperking geld besteden aan politieke uitingen. In het geval van West Virginia betekent dat dat Massey het geld zelf zonder beperking kan uitgeven, en het niet meer hoeft te besteden via de CEO. Wallace Jefferson zal in het overwegend republikeinse Texas wel herkozen worden, al zal ook dat wel een lieve duit gaan kosten. Toch vindt ook hij dat de integriteit van het systeem in gevaar komt. Het ligt volgens hem voor de hand om te denken dat een rechter die geld heeft gekregen van een partij of van een advocaat geneigd is in hun voordeel te beslissen.
Een belangrijke rol van de rechter is om te beslissen in gevallen waarin onduidelijk is wat die beslissing moet worden. In die onzekerheid kan het uitmaken wie een rechter op zijn plek heeft geholpen. Citizens United heeft de mogelijkheden voor bedrijven om rechtersverkiezingen te beïnvloeden sterk verruimd. Volgens Nick Baumann, commentator van het tijdschrift Mother Jones, is verkiezingssteun aan een rechter voor een bedrijf een betere investering dan het doneren van verkiezingsfondsen aan een lid van de volksvertegenwoordiging. Je hoeft eigenlijk niet eens te betalen. Want hoe gaat dat? Stel je hebt een zaak bij een rechtbank. Je dreigt dat je bij de eerstvolgende verkiezing de tegenkandidaat zult steunen van de “swing vote”, de rechter die de doorslag geeft. Het effect daarvan is een stuk groter dan die ene stem in het Congres of de Senaat.
De manier waarop rechters worden geselecteerd en gerecruteerd is altijd een compromis tussen legitimiteit, vertrouwen, onpartijdigheid en professionaliteit. Er zijn landen waar ze worden benoemd door het parlement, elders door het staatshoofd, al of niet na consultatie van andere staatsmachten. De effecten daarvan hangen ook nog eens nauw samen met de manier waarop het rechterswerk gedaan wordt, zoals het effect van de swing vote laat zien. In de VS is inmiddels wetgeving aangekondigd om de nu ontstane situatie het hoofd te bieden. Of volksvertegenwoordigers bereid zijn het perspectief van gevulde verkiezingskassen prijs te geven in het belang van onafhankelijkheid staat te bezien.
Ps. Mijn vorige blog had het over programma’s over juryrechtspraak door de Amsterdamse nieuwszender AT5. Die programma’s worden uitgezonden op 17, 18, 24 en 25 mei, in het programma Blauw – als ik goed geinformeerd ben. Klik hier voor de link naar AT5.
