Op 1 januari 2022 zag het nieuwe art. 138aa Sr het licht: de strafbaarstelling om zogenoemde uithalers veel harder aan te pakken dan tot dan toe mogelijk was. Uithalers zijn personen die een afgesloten en beveiligde containeropslagplaats binnendringen om de illegale lading zoals cocaïne en XTC uit containers te halen en zo beschikbaar te maken voor de criminele organisatie die de verdovende middelen heeft ingevoerd. Het probleem in de Rotterdamse haven is groot: vorig jaar alleen al werd een recordaantal uithalers opgepakt, maar er was tot aan de nieuwe strafbaarstelling niet veel meer dan een boete mogelijk voor het onbevoegd betreden van verboden terrein (art. 461 Sr), omdat het voor het Openbaar Ministerie lastig is het bewijs te verkrijgen dat de uithalers zich daar bevinden voor de verdovende middelen. Sommige uithalers werden zelfs meerdere keren per jaar in de kraag gevat.
De problematiek van de uithalers trekt een wissel op de beveiliging van de haven en de beschikbare capaciteit van de beveiligers en de justitiële autoriteiten. Het uithalen vindt vaak ’s nachts plaats, wat de inzet van veel mankracht vergt en soms zelfs de politiehelikopter nodig maakt. Voor de uithalers zijn er ook grote risico’s: ze laten zich soms insluiten in de containers en komen in levensgevaar en ze zijn voor de criminele organisatie vervangbaar. Met het uithalen van containers gaat veel criminele winst gemoeid, die gemakkelijk wordt geïnvesteerd in nieuwe uithalers, maar bijvoorbeeld ook in het corrumperen van douaniers, personeel van de havenbedrijven, transporteurs en vrachtwagenchauffeurs.
De nieuwe strafbaarstelling is gecreëerd in het kader van het streven van de overheid om de strafrechtelijke aanpak van ondermijnende criminaliteit te versterken. Er wordt aansluiting gezocht bij de strafbaarstelling van erfvredebreuk (‘Hij die wederrechtelijk verblijft op een in een haven, luchthaven of spoorwegemplacement gelegen besloten plaats voor distributie, opslag of overslag van goederen’). De straf gaat flink omhoog ten opzicht van het zich begeven op verboden terrein: in plaats van een geldboete van € 95,- maximaal één jaar gevangenisstraf voor het enkele aanwezig zijn als uithaler, twee jaar gevangenisstraf als het uithalen ’s nachts gebeurt of bijvoorbeeld door inklimming of met een valse sleutel (of toegangspassen van een ander) en nog eens een verhoging met een derde als sprake is van een gezamenlijke actie.
De uithalerswet moet het onaantrekkelijk maken voor uithalers om zich te lenen voor de klus, maar het is de vraag of met de hoge beloning voor een verboden nacht op het haventerrein de nieuwe strafbaarstelling wel afschrikwekkend genoeg is. Ook bestaat de verwachting dat door de hogere strafbedreiging het geweld tegen de beveiligers rondom de ontdekking en aanhouding van de uithalers zal gaan toenemen. Vanuit de havens wordt in elk geval gewaarschuwd voor al te hooggespannen verwachtingen als niet het onderliggende probleem wordt geadresseerd: het feit dat in Nederland zo’n grote afzetmarkt bestaat voor de verdovende middelen.
