Ken jij dat gevoel in je werk dat ineens niks meer lukt? Er ligt heel veel werk, maar er komt weinig uit je handen. Je raakt verstrikt in alle keuzes en afwegingen die je moet maken, terwijl je hoofd maar door blijft malen en zich nergens meer echt op kan focussen. Je wilt wel, maar het lukt niet meer. Je zit vast. En nu denk je: ‘Dit komt nooit meer goed’. Dan zit je waarschijnlijk in een impasse…..
Wat is een impasse?
Een impasse is een situatie of toestand die als een onvrijwillige stilstand of doodlopende weg wordt ervaren. Je hebt het gevoel niet voor- of achteruit te kunnen. Adam Alter, psycholoog en schrijver van het boek Anatomy of a Breakthrough, deed jaren onderzoek naar het fenomeen. Volgens Alter heeft bijna iedereen in zijn of haar werk wel eens te maken gehad met een kleine of grote impasse. Zo’n moment dat je het niet meer ziet zitten en het gevoel hebt dat je er niet meer uitkomt. Een impasse geeft een gevoel van onmacht en dat maakt het zo zwaar. Je wilt je van dat vervelende gevoel bevrijden, maar kenmerkend voor je situatie is dat je dat niet lukt.
Waarom kom je vast te zitten?
Er zijn tal van oorzaken voor een impasse aan te wijzen. Welke oorzaken komen bij juristen vaak voor?
Analysis Paralysis
Analysis Paralysis, oftewel ‘analyseverlamming’, betekent dat je wordt verlamd door analysedrift. Door de uitvoerige en gedetailleerde manier waarop je te werk gaat in dossiers, blijf je maar analyseren, overwegen en heroverwegen, waardoor het je duizelt van alle opties, het analyseren ervan en het plusjes en minnetjes zetten. Het gevolg daarvan is dat je verlamd raakt en er op een gegeven moment niets meer uit je handen komt.
Te perfectionistisch
Hangt vaak samen met het vorige punt. Perfectionisten hebben de meetlat voor zichzelf vaak zo hoog liggen, dat de twijfel toeslaat. Het zijn maximizers. Maximizers willen de beste keuze, de beste beslissing, de beste oplossing en zijn bang om te falen. Want stel dat de gemaakte keuze niet goed genoeg is of niet de juiste keuze is? Wat als je niet voor de beste strategie hebt gekozen? Alle doemscenario’s lijken reële mogelijkheden, waardoor perfectionisten een enorme prestatiedruk ervaren, die niet alleen onaangenaam is, maar ook verlammend werkt.
Te veel informatie
Je kunt op een gegeven moment verstrikt raken in een overload aan informatie. Stukken van 400 pagina’s met nog eens honderd bijlagen, lappen tekst zonder duidelijke alinea’s, vuistdikke rapporten, onleesbare contracten, eindeloos gewauwel van stakeholders, het kan ervoor zorgen dat je vastraakt in een oneindige stroom van informatie en daardoor de moed verliest om verder te gaan.
Te weinig motivatie
We krijgen doorgaans energie als we aan iets nieuws beginnen en daarna leven we weer op als het doel in zicht is. Ergens halverwege komt de klad erin, omdat de nieuwigheid er dan van af is en onze aanvankelijke opwinding over het dossier naar de achtergrond is verdwenen. Vooral juristen in praktijken met veel langlopende zaken hebben hier last van. Je verliest de motivatie, omdat de zaak langer duurt dan je had gedacht en het proces moeizamer verloopt dan je had gehoopt. Meestal gaat dit gepaard met het ontbreken van deadlines. Je zit bijvoorbeeld vast in een procedure, die jaren duurt of een dossier lijdt een slapend bestaan, waardoor je de interesse in de zaak verliest. Je zit ergens middenin en ziet geen uitweg, laat staan progressie.
Te lang doorgaan
Soms kom je ergens niet uit, omdat je te lang hebt geprobeerd om productief te zijn. Dan raak je je focus kwijt en nemen je hersenen niets meer op, waardoor je juist minder productief wordt.
How to get unstuck?
Vastzitten in je werk is geen permanente toestand. Je komt er altijd wel weer uit. Hoe verlos je jezelf van dat verlammende gevoel en creëer je weer beweging? Bovenal geldt: rustig blijven, niet in paniek raken. Verder moet je gewoon een paar tips uitproberen en onderzoeken wat bij jou past. Niemand is hetzelfde. Hieronder geef ik een aantal tips waarmee je je eigen toolkit kunt samenstellen.
Tip 1. Begin met een kleine stap
Wat mij betreft de beste tip. Als je vastzit, krijg je juist de neiging om veel te gaan nadenken en in je hoofd te gaan zitten. Dat moet je juist niet doen. Hoe meer je gaat nadenken, des te groter de twijfel wordt. Het beste wat je kan doen is iets DOEN. Het maakt eigenlijk niet uit wat je doet, als je maar iets doet om de bal aan het rollen te krijgen. Het is zo gemakkelijk om jezelf vast te zetten in je hoofd, dat je bijna vergeet hoe eenvoudig het eigenlijk is om met kleine stappen vooruitgang te boeken. Zolang je handelt, zit je niet vast. Je kunt jezelf bijvoorbeeld afvragen: ‘Wat is de kleinste stap die ik kan zetten?’ Type een eerste zin van je pleidooi, schrijf één argument op papier, één bulletpoint in je presentatie, alles is beter dan niets. Onbedoeld produceer je dan ineens toch een paar mooie volzinnen of een paar sterke argumenten, waardoor je weer op gang komt.
Tip 2. Zorg voor afwisseling
Als je vastloopt, heeft het weinig zin om nog harder te gaan werken. En onder druk doen we dat juist. Maar er zit een limiet aan je mentale mogelijkheden om productief te zijn en onder stress te werken. Kom je ergens niet uit en slaat de paniek toe? Ga dan wat anders doen. Ga even wandelen, las een pauze in of ga iets leuks doen. Daarmee creëer je ruimte voor nieuwe inspiratie, ideeën en oplossingen.
Die afwisseling gaat niet alleen over de balans tussen inspanning en ontspanning, maar ook over het soort werk. Een deel van je werk bestaat uit nieuwe dingen ontdekken en leren (exploratie), een ander deel uit het toepassen van wat je weet (exploitatie). Volgens Alter is het essentieel om dit exploreren en exploiteren te blijven afwisselen.
Ik vertaal het aldus: als je weken achterelkaar alleen maar in de productie zit en de ene naar de andere standaard- VSO of bezwaarschrift moet produceren, dan is de kans groot dat je op een gegeven moment vastloopt. Maar dat kan ook gebeuren als je te lange tijd achterelkaar je creativiteit moet aanboren, constant in dossiers het licht moet uitvinden, veel nieuwe dingen moet leren en de ene na de andere slimme oplossing moet bedenken. Kortom, je moet in je werk een gezonde balans vinden tussen creativiteit en productiviteit.
Tip 3. Goed is goed genoeg
De manier waarop je keuzes maakt en beslissingen neemt in dossiers kan ervoor zorgen dat je vastloopt. Zoals eerder gezegd, vooral perfectionisten zijn voortdurend aan het maximizen: alleen de beste keuze, de beste beslissing of de beste oplossing is goed genoeg. Daardoor vergroot je de kans dat je verstrikt raakt in steeds meer opties en afwegingen, die je eindeloos met elkaar vergelijkt en heroverweegt.
Je loopt minder snel vast als je niet op zoek gaat naar de beste optie, de beste beslissing of het maximale resultaat, maar naar iets wat goed genoeg is. Dat wil zeggen, in de gegeven situatie acceptabel. Je begrenst het aantal opties wat je in overweging neemt, vermindert het aantal criteria waaraan je een te nemen beslissing toetst, je stopt met vergelijken en beperkt het uitzoekwerk. Moet je bijvoorbeeld een keuze maken in een dossier? Werk dan maximaal drie opties uit en maak een keuze uit alleen die opties. Of stel jezelf een termijn: binnen een uur moet je een keuze hebben gemaakt en op de mail hebben gezet naar de betrokken stakeholders.
Tip 4. Maak deeltaken en subdoelen
Als het een omvangrijk en/of complex dossier betreft, helpt het om de zaak in kleinere stukken te verdelen. Je bedenkt welke taken uit het dossier voortvloeien en maakt er deeltaken van en plant deze vervolgens in een schema met deadlines per taak. Dat heeft drie grote voordelen: 1) het dossier wordt behapbaar, 2) door jezelf deadlines te stellen is de kans groter dat je de taken ook daadwekelijk succesvol afrondt en 3) door een grote taak op te delen in kleinere taken kun je tussendoor kleine ‘successen’ behalen, die je motiveren om door te gaan. Als we progressie zien, zijn we sneller geneigd in actie te komen. Zelfs als het voelt alsof je geen vooruitgang boekt, zal het helpen om te evalueren hoe ver je al bent gekomen. Het kan ook helpen om je deadlines te delen met anderen. Zo heb je een extra stok achter de deur.
Tip 5. Zoek steun
Deel wat je moeilijk vindt en vraag om advies. Wat adviseert jouw omgeving jou te doen in deze situatie? Alter adviseert om bij voorkeur personen uit te kiezen waarvan je kunt leren, omdat ze anders zijn dan jij. De achterliggende gedachte daarbij is volgens Alter dat deze personen jou de juiste vragen kunnen stellen en de support kunnen geven die je nodig hebt om uit je impasse te komen.
Tip 6. Stel jezelf vragen om beweging te creëren
Soms zijn een paar goede vragen voldoende om de impasse te doorbreken. Denk aan de volgende vragen:
- ‘Wat heb ik nu nodig om deze impasse te doorbreken?’
- ‘Hoe is het me eerder gelukt om uit een impasse te komen?’
- ‘Wat zou ik een goede vriend of vriendin adviseren te doen als hij/zij in een impasse is geraakt?’
- ‘Stel dat ik morgen wakker word en er is een wonder gebeurd. Mijn probleem is op een raadselachtige manier opgelost. Hoe ben ik daar gekomen? Wat heb ik ervoor gedaan om mijn probleem op te lossen? Welke stappen heb ik gezet?’
Tip 7. Doorbreek routines
Soms kan het helpen om je vaste routines te doorbreken en iets heel anders te doen dan je gewend bent, een beproefd recept onder auteurs met een writersblock. Even uit je comfortzone stappen en routines vervangen door iets nieuws kan helpen om de impasse te doorbreken. Bv. een tijdje op een andere plek gaan werken, je dagritme veranderen enz.
Ik eindig met een quote van Alter: ‘De grootste vooruitgang komt voort uit vastlopen en dan steeds opnieuw weer loskomen; door te leren wat werkt en wat niet; door te volharden ondanks moeilijke lessen’. Waarvan akte!
Literatuur en bronnen
Adam Alter, Anatomy of a Breakthrough 9781788706209.
Ben Tiggelaar, column NRC 15 maart 2024: https://www.nrc.nl/nieuws/2024/03/15/hoe-doorbreek-je-een-impasse-in-je-werk-a4193216.
