U bent zelf psycholoog, maar werkt zowel bij het NSCR als aan de VU ook samen met juristen. Merkt u een verschil in denken?
“Ja, het is toch vaak snel duidelijk dat juristen en sociale wetenschappers (waaronder psychologen) een andere achtergrond en opleiding hebben, wat ook tot uitdrukking komt in hun manier van denken. Je ziet bijvoorbeeld verschillen in welke (onderzoeks)vragen gesteld worden, welke theorieën gebruikt worden en welke methoden benut worden om vraagstukken aan te pakken. Juist in het gebied waar ik me mee bezighoud, de uitvoering en impact van straffen en maatregelen, komen deze verschillende disciplines samen. Wat mij betreft heeft samenwerking tussen juristen en psychologen (of andere sociale wetenschappers) dan ook een grote meerwaarde om op die manier van elkaar te leren en elkaar aan te vullen.”
Is er in het onderwijs aan de rechtenfaculteiten voldoende aandacht voor de relevantie van de psychologie voor de rechtspraktijk?
“In de criminologie-opleidingen worden wel nadrukkelijk bepaalde aspecten vanuit de psychologie in het onderwijs betrokken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de aandacht voor de rechtspsychologie, forensische criminologie en forensische psychiatrie. Bij andere opleidingen (zoals strafrecht, privaatrecht, arbeidsrecht) wordt er volgens mij veel minder aandacht aan besteed. Meer aandacht voor sociaalwetenschappelijke kennis en benaderingen zou dan goed zijn om zo de studenten goed voor te bereiden op en uit te rusten voor hun werk in de praktijk.”
U gaat als hoogleraar met name aandacht besteden aan de besluitvorming, de uitvoering en effecten van het reclasseringswerk. Waar, verwacht u, is nog veel winst te behalen?
“In vergelijking met de vrijheidsbenemende straf, is er tot dusverre veel minder empirisch onderzoek gedaan naar vrijheidsbeperkende straffen en de centrale rol van het reclasseringswerk hierbij. Er is dan ook nog veel winst en kennis te behalen door het doen van langlopend onderzoek waarbij bijvoorbeeld een groep mensen met een werkstraf in de tijd gevolgd wordt en herhaaldelijk bevraagd wordt over de werkstraf, en hun leven voor, tijdens en na de straf. Op deze manier kan gedetailleerde informatie verzameld worden over alle fasen van de werkstraf; dus zowel over de besluitvorming, uitvoering als mogelijke gevolgen waardoor dit juist in samenhang met elkaar kan worden onderzocht.”
Welk maatschappelijk belang van reclassering kunt u niet genoeg benadrukken?
“De reclassering speelt een centrale rol op verschillende momenten in het strafproces. Dit raakt aan een belangrijke maatschappelijke uitdaging, namelijk hoe kunnen we criminaliteit het beste aanpakken, voorkomen en verminderen. Maar nadrukkelijk ook: hoe kunnen we mensen die in aanraking komen met het strafrechtsysteem zo goed mogelijk begeleiden om de draad van hun leven succesvol op te pakken. Reclasseringswerk en gedegen onderzoek naar reclasseringswerk leveren hier een belangrijke bijdrage aan. In het huidige politieke en maatschappelijke klimaat ligt de nadruk vooral op zwaar straffen, maar meer nadruk op slim en effectief straffen zou wellicht beter kunnen bijdragen aan een veiligere samenleving.”
U bent projectleider van het Prison Project, een langlopend onderzoek naar de effecten van detentie op het verdere leven van gedetineerden en hun families. Wat zijn belangwekkende resultaten?
“Het Prison Project is een uniek onderzoek doordat het een grootschalig, landelijk onderzoek betrof dat in alle penitentiaire inrichtingen van Nederland plaatsvond, en waarbij we een groep van 1900 mannen langdurig hebben gevolgd, vanaf het moment dat ze net in het Huis van Bewaring waren gekomen tot twee jaar na hun vrijlating. Binnen het project is onderzoek gedaan naar uiteenlopende thema’s, zoals de woonsituatie, werksituatie, gezondheid, sociale netwerken, en de ervaren strafzwaarte (zie ook: www.prisonproject.nl). We doen ook onderzoek naar procedurele rechtvaardigheid. Dat onderzoek heeft o.a. laten zien dat wanneer gedetineerden de bejegening door actoren in de strafrechtketen als rechtvaardiger en respectvoller ervaren, ze zich minder misdragen tijdens hun detentie en minder recidiveren na vrijlating. Momenteel wordt er in twee nieuwe deelprojecten, waarbij ook nieuwe data verzameld wordt, hier dieper op ingegaan.”
Wie of wat is uw bron van inspiratie?
“Ik heb niet één bron van inspiratie, maar ik bewonder individuele personen die, ondanks mogelijke zeer nadelige gevolgen voor henzelf, tot bijzondere daden komen voor het algemene goed. Of dat nou personen zijn die tijdens oorlogstijd met gevaar voor eigen leven andere mensen helpen zoals oorlogsveteranen waar ik eerder onderzoek naar deed, of klokkenluiders zoals Edward Snowden die de illegale spionagepraktijken van de NSA naar buiten heeft gebracht.”
Welk boek las u het laatst?
“Momenteel lees ik het boek Achtervolgd door de staatsmaffia van Bill Browder. Dit is een vervolg op zijn eerdere boek Vijand van de Russische staat. Hij schrijft over zijn eigen ervaringen in Rusland waar hij op een gegeven moment in conflict komt met invloedrijke Russen in de kring rondom Poetin. Hij en zijn collega’s worden vervolgens op diverse manieren lastig gevallen en bedreigd. Bill Browder staat uiteindelijk aan de basis van de Magnitsky Act welke het mogelijk maakt om sancties op te leggen aan bepaald Russische personen. Misschien qua schrijfstijl niet het beste boek, maar het geeft een boeiend inkijkje in hoever Poetin en de kring om hen heen gaan als iemand hen dwarszit.”
Met welke beroemdheid zou u samen een werkstraf willen uitvoeren?
“Met Dilan Yeşilgöz, de huidige minister van Justitie en Veiligheid, zou ik graag tijdens het uitvoeren van een werkstraf discussiëren over het nut en de mogelijkheden van straffen.”
Als u het voor het zeggen had…
“Zouden we, onderbouwd met meer gedegen kennis, in alle rust en met goed naar elkaar luisteren, beter nadenken over vrijheidsbenemende en vrijheidsbeperkende straffen.”
