Bloed, zweet en doorvragen

Delen:

Dat vind ik nou flauw zeg! Waarom pakken jullie niet meteen door? Waar is die mondelinge behandeling nog voor nodig? Dit vroeg een ODR-specialist in mijn kennissenkring kort geleden.

Die vraag, of de fysieke mondelinge behandeling met de komende digitalisering nog wel nodig is, bleek deze week in mijn omgeving in de lucht te hangen. Dat ging zo. Ik gaf een gastcollege aan de Technische Universiteit in Delft, en vertelde over de digitalisering in de rechtspraak. Ze werken daar met Blackboard, een digitale werkomgeving, al heel lang. Digitaal werken is voor deze studenten als ademhalen. Ik was daarom echt verrast toen iemand vroeg: gaat al die digitalisering niet te ver? Is mondeling contact eigenlijk niet veel belangrijker? Toevallig had ik diezelfde ochtend in de NRC.next de column van Simone van Saarloos gelezen. Haar conclusie: fysieke aanwezigheid schept werkelijk engagement. Verbinding begint met oogcontact, met moeite doen, daardoor ontstaat belangstelling. Daarom dit keer een stukje over de zitting.

In het privaatrecht is de mondelinge behandeling eerder uitzondering dan regel. De meeste zaken worden bij verstek afgedaan, of ze zijn zo simpel of hebben een zo gering belang dat dat geen zitting rechtvaardigt. In het publiekrecht, straf- en bestuursrecht dus, is een zitting veel gebruikelijker. Is er wel een mondelinge behandeling, dan gebeuren er interessante dingen. De rest van dit blog gaat over civiele zittingen.

Mijn collega Rogier Hartendorp, nu rechter in Den Haag, is er in 2008 op gepromoveerd. Hij werd toen geïnterviewd door Mr. Magazine. Even terzijde: ik ben dol op het soort onderzoeken dat geaccepteerde opvattingen en beelden onderuit haalt. Dit is er ook zo een. Hartendorp observeerde zittingen en kwam tot de volgende conclusies: Een beslissing kan niet worden gezien als een logische afleiding uit de feiten en de regels, maar als de uitkomst van een proces van geleidelijk uitkristalliseren. In civiele procedures worden feiten niet zo zeer uit de werkelijkheid afgeleid, maar zij zijn het resultaat van een gezamenlijke inspanning van procespartijen en de rechter. In de alledaagse praktijk van rechterlijke oordeelsvorming heeft waarheid dan ook een gradueel karakter. Sommige feiten zijn ‘meer waar’ dan andere. Mijn conclusie: Samen moeite doen om te begrijpen welke betekenis de partijen geven aan gebeurtenissen en normen, daar komt het op neer.

De zitting is volgens Janneke van der Linden een centrale stap in de procedures bij de rechtbanken geworden. Zij promoveerde in 2010 op een onderzoek naar de civiele zitting en wat daar gebeurt. Het is belangrijk dat een beslissing door beide partijen, juristen en het algemene publiek geaccepteerd wordt. Die acceptatie kan worden uiteengelegd in verschillende soorten ervaren rechtvaardigheid: procedureel (wordt iedereen in gelijke mate gehoord), interpersoonlijk (hoe doet de rechter het) en informatief (krijgen de deelnemers goede uitleg). Ook zij observeerde bij zittingen en ondervroeg procesdeelnemers. Opmerkelijk is dat de procesdeelnemers, advocaten, partijen, de rechter, achteraf heel verschillende beelden hadden bij wat er in een zitting gebeurd was. Van der Linden komt tot de conclusie dat er aan de werkwijze van de gerechten bij de zitting nog veel te verbeteren valt zodat de zitting effectiever kan worden: de inrichting van de zaal, de zittingsvaardigheden van de rechter, de informatievoorziening voor en tijdens de zitting. Daarmee wordt het makkelijker om samen moeite te doen om tot een oplossing van het geschil te komen.

Uit mijn eigen onderzoek komt naar voren dat er meestal bij aanbrengen van een zaak voldoende informatie is om tot een oordeel te komen. Soms is er iets meer nodig, maar dat hoeft niet altijd een zitting te zijn. Een verzoek om inlichtingen en een klein digitaal debatje tussen de partijen kan dan voldoende zijn. Als het geschil draait om de betekenis die partijen geven aan gebeurtenissen, is interactie in een goed ingerichte rechtszaal, met een rechter die de partijen in de ogen kan kijken en kan doorvragen over hun zorgen en intenties, noodzakelijk om tot een rechtvaardige oplossing te komen.

Ik ben benieuwd hoe ver online geschilbeslechting het schopt op deze schaal van geschilbehandeling. Zijn skype en facetime al goed genoeg voor bloed, zweet en doorvragen? Zijn de mensen er al voldoende aan gewend om op afstand op nieuwe ideeën te komen? Blijft het voorlopig nog bij overzichtelijke geschillen? Ik ben benieuwd wat mijn ODR-kennis daarover kan melden.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven