De ‘toga’ stamt uit de Romeinse tijd en is Latijn voor bedekking of bekleding. Het Romeinse rijk werd bestuurd met behulp van de senaat. Om ervoor te zorgen dat iedereen in de senaat gelijk was, kreeg elke senator een witte smetteloze toga om te dragen. De toga was geboren. Eeuwen gaan voorbij en van 1802 tot 1811 laat Napoleon Bonaparte dikke wetboeken opstellen, waarin onder meer strenge en minutieuze kledijvoorschriften voor in de rechtszalen worden opgenomen. Deze gingen ook gelden in Nederland. De toga zoals wij hem kennen treedt nu aan: zwart van kleur met een witte bef.
Functie
De toga heeft als voornaamste functie het neutraliseren van onderscheid. Het is tot in detail vastgelegd hoe de toga eruit dient te zien. Dit is geregeld in het Koninklijk Besluit van 22 december 1997, ‘Kostuum- en titulatuurbesluit rechterlijke organisatie’. Enkele minieme verschillen daargelaten, ziet elke toga er dus hetzelfde uit. Doordat ieder in de rechtszaal zijns opponents gelijke is qua uiterlijk vertoon, wordt ongerechtvaardigde bevoor- of benadeling voorkomen. Het individu wordt hiermee als het ware weggestreept. Gelijke behandeling door het gerecht wordt nu gewaarborgd, daar onderscheid naar kleding en religieuze tekens en dergelijke niet langer zichtbaar is. De toga zegt tevens iets over de hoedanigheid waarin wordt opgetreden. Een verdachte heeft niet met een individuele rechter te maken, maar met de rechtsprekende macht als geheel. Hetzelfde principe geldt voor de advocaat. Hij treedt niet op in persoon, maar in hoedanigheid van advocaat ten dienste van zijn cliënt.
Uiterlijk en symboliek
Hoe ziet een toga eruit? ‘De toga is een lange wijde mantel met een staande kraag ter hoogte van ongeveer 4 centimeter, (…) De toga is geheel gemaakt van zwarte stof, neerhangende tot ongeveer 10 centimeter boven de grond, (…) een en ander in overeenstemming met de bij dit Reglement gevoegde afbeeldingen.’ ‘De bef bestaat uit twee aan de bovenzijde aan elkander bevestigde stukken geplooid wit batist (…) heeft een lengte van 30 centimeter en mag aan de onderzijde niet breder zijn dan 15 centimeter.’ Uit deze passages die komen uit het genoemde Koninklijk Besluit, blijkt maar weer het nauwkeurig bepaalde uiterlijk. Formeel is de baret ook een onderdeel van de toga, maar in de praktijk wordt deze eigenlijk niet gedragen. Aangaande de symboliek van de toga het volgende. Dat zwarte gewaad en die witte bef zijn niet willekeurig. Integendeel, zij symboliseren iets zeer specifieks. Zwart staat hierbij voor de afwijzing van ijdelheid, de witte bef voor neutraliteit. Dit draagt bij aan de neutralisering van het onderscheid. Ook het feit dat de toga lang en wijd is, draagt hieraan bij, daar de kleding van de togadrager niet langer zichtbaar is.
Wie?
Naast de advocaat dragen de rechter, de officier van justitie, de griffier en de raadsheren ook een toga. De toga’s hebben kleine verschillen al naargelang de functie van de drager. Zo hebben de toga’s van rechters en officieren van justitie knopen op de schouders en die van advocaten niet. Ook geldt bij rechters hoe hoger de functie, hoe mooier de toga. Overigens dragen ook predikanten, ambtenaren van de burgerlijke stand en hoogleraren wel eens een toga, maar deze is van een andere soort.
De beëdiging is de eerste keer dat jonge juristen in toga in de rechtszaal verschijnen. Wie weet draag jij die toga ook met trots binnenkort: al kippenvel?
Voor een kort informatief filmpje over de toga klik hier.
