Net wakker grijp je naar je telefoon, scrolt door je mails, springt uit bed terwijl de apps binnenstromen en zo begin je nog slaapdronken aan de overvolle dag, die je heel simpel kunt samenvatten: druk! En heel erg lijk je dat niet te vinden… Is dat gek of toch verklaarbaar?
In een Amerikaans onderzoek werden op social media twee versies van een zekere Sally gepresenteerd: Sally 1, een vrouw met een zeer drukke, bijna overspannen levensstijl, die steeds updates gaf van haar drukke leven, waarin ze non-stop aan het werk was, weinig vrije tijd had en de lunch meestal oversloeg en Sally 2, een vrouw met een ontspannen levensstijl: veel vrije tijd, rustig op het werk, geen overwerk en uitgebreid de tijd om te lunchen. Welke versie van Sally werd de hoogste status toegedicht, denk jij?
Uit het onderzoek kwam overduidelijk naar voren dat de drukke Sally de meeste status werd toegedicht, terwijl je ook zou kunnen denken: de minder drukke Sally heeft haar werk gewoon beter georganiseerd. De competenties en ambities van de drukke Sally werden ook nog eens hoger ingeschat en haar leven werd als interessanter beschouwd dan het leven van de minder drukke Sally.
Dit is een serie over de strijd met de tijd. In deel 1 werd precrastinatie als veroorzaker van een chronisch tekort aan tijd besproken en in deel 2 kwam de invloed van technologie op ons gevoel van tijd tekort aan de orde. In deel 3 bespreken we hoe we de permanente race tegen de klok zelf veroorzaken door druk zijn status te geven.
Druk zijn is de norm
Een drukke levensstijl geeft dus status: hoe drukker je oogt, hoe belangrijker je lijkt te zijn. Als je aan iemand vraagt hoe het gaat, dan krijg je niet voor niets meestal standaard als antwoord: ‘Druk!’ Druk zijn is de norm in onze maatschappij. Hoewel we tijdgebrek onprettig vinden, willen we toch druk zijn. Je status wordt afgemeten aan de hoeveelheid activiteiten die je in je agenda weet te stoppen. De perceptie is dat alleen drukke mensen begerenswaardige competenties bezitten en een interessant leven leiden.
Druk zijn als identiteit
De norm is niet alleen dat we druk moeten zijn, maar het bepaalt ook wie we zijn: we ontlenen onze identiteit en eigenwaarde aan een hele drukke levensstijl met structureel overwerken en veel doen in weinig tijd. Dit is een belangrijke reden waarom we dat drukke leven ook niet willen opgeven. In een juridische omgeving – en zeker in de advocatuur – geldt dit nog in versterkte mate. Je telt alleen mee als je agenda overvol is en je probeert elkaar ook af te troeven op druk zijn: getallen, kwantiteit en output. Wat telt: de meeste declarabele uren, de meeste dossiers en de hoogste omzet. En na een nacht doorhalen op kantoor zit je de volgende dag gewoon weer om 9.00 uur fris en fruitig achter je bureau. Privé ben je ook een diehard, die niet van stoppen weet: na een 60-urige werkweek tover je moeiteloos een 6 gangen-menu voor het 21-diner van je kind op tafel of loop je nog even een marathon in het weekend. Druk, drukker, drukst. Je laat je erin meeslepen en schept er graag over op. De meeste juristen weten niet eens meer dat ze dat voortdurend (soms ook subtiel) doen. De zelfverzekerdheid die hoort bij deze levensstijl – de gepercipieerde status van een superieure klasse – leidt ertoe dat collega’s onderling moeite hebben om onzekerheden of twijfels te laten zien. Een collega vertellen dat je niet zo druk bent, al je vakantiedagen opmaakt en nooit overwerkt, is gewoon niet cool.
Hoe slecht is druk zijn?
Door een drukke levensstijl als statussymbool te zien, beland je in een vicieuze cirkel die je weinig ruimte laat om goed voor jezelf te zorgen en te doen wat écht belangrijk voor jou is. Als structureel druk zijn in de werkcultuur ook nog eens als ‘normaal’ wordt beschouwd – zoals bijvoorbeeld op sommige werkplekken aan de Zuidas, waar het niet wordt gewaardeerd als je in de avonduren niet beschikbaar bent – is er voor kwetsbaarheid geen ruimte en daardoor kun je je onveilig gaan voelen, omdat je niet open en eerlijk kunt zijn over hoe het werkelijk met je gaat. Dat is de schaduwkant van druk zijn.
Nog los daarvan kun je niet alleen maar gas geven, lange dagen maken, veel overwerken, in het weekend werken en daarnaast óók nog eens heel veel activiteiten in je privéleven ondernemen. Dat is slecht voor je gezondheid. Je moet af en toe even aan de laadpaal, omdat je brandstof op is. Ons lichamelijk systeem is afgestemd op de afwisseling tussen activiteit en rust. En als je jezelf niet de kans gunt om te schakelen tussen ‘aan’ en ‘uit’, raak je overbelast en krijg je gezondheidsklachten. Maar nog belangrijker: je hebt geen tijd om te genieten van je successen en die geven juist energie.
Afgezien van het gezondheidsaspect is een verminderde focus en prestatieverlies ook een gevolg van te druk bezig zijn door veel uren te maken. Het is gewoon niet efficiënt en niet goed voor de kwaliteit van je werk. Naarmate je meer uren werkt, neemt je concentratie en productiviteit af. Professionals die structureel 55/60 uur per week werken zijn gemiddeld 30% minder productief dan professionals die 40 uur per week werken, zo blijkt uit onderzoek van de Stanford University. Bron: The Productivity of Working Hours. Dat er op de juridische werkvloer nog vaak structureel wordt overgewerkt, is waarschijnlijk terug te voeren op de druk die van de omgeving uitgaat: men verwacht het van elkaar en als je laat zien dat je hard wil werken, is dat goed voor je carrière. Maar laten we vaststellen: efficiënt is het niet.
Bezig om het bezig zijn
Nog zorgwekkender is het volgende: als je heel veel uren maakt, bestaat de kans dat je dat blijft doen; je krijgt de neiging om je tijd op te vullen met minder belangrijke zaken om maar bezig te blijven. Je zit er wel, maar bent niet echt nuttig bezig. Je wijzigt de lay-out van je advies nog een keer of je past de plaatjes in je PowerPointpresentatie voor de derde keer aan. Dit wordt ook wel fake work genoemd: bezig om het bezig zijn. Dat verklaart ook waarom je soms uren per dag op social media zit, terwijl je zogenaamd heel druk bent. Iemand die zo druk is, kan zijn of haar tijd wel beter besteden, zou je zeggen. Maar zo werkt het blijkbaar niet in ons brein.
Je zult denken, maar die jonge generatie Z dan? Die willen toch niet meer fulltime werken? Inderdaad, maar dat betekent niet dat ze niet druk willen zijn. Alleen ontlenen ze hun identiteit minder aan hun werk en meer aan hun drukke levensstijl buiten het werk. Je telt pas mee als je constant op ‘aan’ staat.
Waarom is het zo moeilijk om te stoppen met druk zijn?
Druk zijn is een verslaving. Je weet dat het niet goed voor je is, maar kunt het niet laten. Het levert je veel op om druk te zijn. Meestal zijn er dieperliggende oorzaken die je steeds weer in die valkuil doen trappen: ongemak waar je slecht mee om kunt gaan, dus verdoof je jezelf door heel veel te doen, een dieperliggend probleem waarvoor je op de vlucht bent, de behoefte om succesvol te zijn of erkend cq. gewaardeerd te worden. En omdat je ook nog eens beïnvloed wordt door de drukdoenerij van de mensen om je heen, is het sociaal volkomen geaccepteerd om in een ratrace te zitten. Druk zijn is kuddegedrag.
Stop met kuddegedrag!
Wijsheid is doen wat werkt en duidelijk is dat dit soort kuddegedrag niet functioneel is. Tony Crabbe, auteur van de bestseller Nooit meer te druk, zegt dan ook dat we voor oplossingen niet bij de kudde moeten zijn: ‘’Je moet zelf goed nadenken over de vraag hoe druk je het eigenlijk wilt hebben en met welke activiteiten je je tijd wilt vullen.’’ Met andere woorden, je kunt beter slim dan stoer zijn.
Of je nu minder gaat werken, kortere werkdagen gaat maken, gaat stoppen met multitasken, vaker nee gaat zeggen, meer me-time gaat creëren in je agenda of je af en toe ouderwets gaat vervelen, het zijn allemaal manieren om een stapje terug te doen en druk zijn niet meer als maatstaf te nemen. En dat is het waard, want zoals Tony Crabbe treffend zegt: ‘’Druk zijn is een waardeloos merk.’’
Literatuur en bronnen
Bellezza, S., Paharia, N. & Keinan, A. (2017). Conspicious consumption of time: when busyness and lack of leisure time become a status symbol. Journal of Consumer Research, 44(1), 118-138.
Sitskoorn, M., Tijd Tekort/ Tijd genoeg, 9789044651249.
Van der Lippe, T., Waar blijft mijn tijd?, 9789044641868.
Crabbe, T., Nooit meer te druk, 9789024572687.
