De kwestie komt voort uit een strafzaak omtrent Box Consultants te Waalre, cliënt van Daan Doorenbos, advocaat en partner bij Stibbe. In 2015 deed de fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD) een inval bij de vermogensbeheerder wegens fraudevermoedens. Via de e-mailprovider van Box wisten de opsporingsdiensten toegang te verkrijgen tot de correspondentie van het bedrijf, waaronder met de advocaat. In 2021 ontdekte Doorenbos dat het OM beschikte over het geheime mailverkeer tussen cliënt en advocaat, en daarmee het verschoningsrecht met voeten zou treden. De Oost-Brabantse rechtbank stelde hem in maart vorig jaar in een kort geding in het gelijk.
Principieel
Het kortgedingvonnis hield in dat het OM meermaals aan de vertrouwelijkheid tussen Box en Stibbe was voorbijgegaan. Een afwijzing van de werkwijze, waarbij ‘geheimhoudersfunctionarissen’ de vertrouwelijkheid van in beslag genomen mailverkeer moeten beoordelen, zag het OM daarin echter niet. Integendeel, het voelde zich juist gesterkt: “Het Openbaar Ministerie is tevreden met de bevestiging door de rechter dat het Openbaar Ministerie een juiste uitleg van de wet hanteert”. Die principiële vraag is echter nog geenszins beantwoord.
In het hoger beroep op het vonnis van de rechtbank Oost-Brabant herhaalt het Bossche hof in een tussenuitspraak nu dat het OM het verschoningsrecht structureel heeft geschonden. De Staat had betoogd dat zijn handelen in overeenstemming met 126aa van het Wetboek van Strafvordering zou zijn, maar volgens het gerechtshof sluit zijn de uitleg niet aan bij de regelgeving en jurisprudentie inzake het verschoningsrecht. Aangezien een fundamenteel rechtsbeginsel aan de orde is, dat voor vele lopende (strafzaken) van belang kan zijn.
Prejudicieel
Volgens het hof ligt de grondslag voor het verschoningsrecht erin dat “het maatschappelijk belang dat de waarheid in rechte aan het licht komt, moet wijken voor het maatschappelijk belang dat een ieder zich vrijelijk en zonder vrees voor openbaarmaking van het besprokene om bijstand en advies tot hen moet kunnen wenden.” Daarom gaat het prejudiciële vragen stellen aan de Hoge Raad om diens licht hierover te doen schijnen. Intussen legt het hof als voorlopige maatregel op dat het OM de selectie, filtering en beoordeling van al dan niet geheim te houden gegevens overlaat aan de rechter-commissaris.
De civiele zaak heeft ook een strafrechtelijke pendant: Doorenbos was een artikel 12-procedure gestart om vervolging af te dwingen van de twee betreffende officieren van justitie die zich aan de schending hadden schuldig gemaakt, nadat het OM hiervan had afgezien. Het Haagse gerechtshof oordeelde dat de officieren in principe vervolgd zouden kunnen worden op grond van art. 272 van het Wetboek van Strafrecht (schending van geheimen), maar dat hun strafrechtelijke immuniteit als ambtenaren hen hiervoor behoedde.
