Je wilt als organisatie de beste professionals aantrekken en behouden. Waarom gedragen sommige leidinggevenden zich dan soms zo respectloos? Over dit onderwerp zwijgt men liever. Te pijnlijk voor professionele werkomgevingen, die voor welopgevoed en wellevend zouden moeten doorgaan, maar soms geneigd zijn zich achter een masker van arrogantie te verschuilen: ‘Je moet blij zijn dat je hier mag werken (al behandelen we jou like shit)’. Dit is deel 3 in de serie ‘Lessen in leiderschap’ en gaat over een bekende leiderschapsfout: gebrek aan respect tonen.
We willen respect!
Respect voor iemand hebben betekent in het algemeen: ‘een gevoel of uiting waarmee je laat merken dat je iemand aanvaardt als een waardig en waardevol mens’. Respectloos daarentegen is dus eigenlijk ‘maling hebben aan’. Je houdt dan geen rekening met de ander.
Met respect behandeld worden door leidinggevenden (en collega’s) vinden we op de werkvloer het allerbelangrijkste, zo blijkt uit onderzoek. Respect krijgen is belangrijker dan erkend of gewaardeerd worden, ook belangrijker dan bruikbare feedback krijgen en zelfs belangrijker dan de mogelijkheid tot ontwikkelen en leren. En helaas blijken veel werknemers zich niet gerespecteerd te voelen op hun werk. Dit is het resultaat van diverse Amerikaanse onderzoeken naar de kwaliteit van leven op de werkvloer door de aan Georgetown University verbonden Prof. Christine Porath en de bekende managementboeken auteur Tony Schwartz.
Voorbeelden van respectloos gedrag
Met name de jonge generatie juristen vindt respect krijgen van hun leidinggevenden heel belangrijk. In mijn coachingspraktijk wordt er flink geklaagd en met voorbeelden gestrooid, die behoorlijk pijnlijk zijn: personeel niet groeten bij het voorbijkomen of compleet negeren in de lift, als teamleider niet zelf de moeite nemen om een cadeau te kopen voor een jarig teamlid waarmee je zeer nauw samenwerkt, maar dat delegeren aan je secretaresse, tijdens vergaderingen medewerkers niet laten uitpraten of hen zelfs uitfoeteren, spoedopdrachten op de mail knallen zonder vooraf de haalbaarheid te checken, je secretaresse als een personal assistent gebruiken en bijvoorbeeld je stoomgoed laten ophalen of je vakantie laten boeken en haar vervolgens laten overwerken om haar ‘echte’ werk af te maken, namen van medewerkers door elkaar halen of niet te luisteren naar hun verhalen. Vertel je tijdens de lunch dat je moeder met een hartinfarct in het ziekenhuis is opgenomen, begint je baas doodleuk naar de stand van zaken te informeren in een dossier. Vervolgens word je ‘s avonds ook nog lastig gevallen met onbenullige vragen in dat dossier, zonder dat hij naar je moeder vraagt.
Of je werkt voor iemand die altijd zegt dat de deur voor je openstaat, terwijl dat niet zo is. Sterker nog, die deur zit potdicht. Kom je toch binnen, dan word je meteen weg gesnauwd en hou je een heel naar gevoel over aan de confrontatie, omdat je baas jou altijd het gevoel geeft dat je iets fout doet. Kom je terug van vakantie, dan wordt je niet gevraagd hoe het is geweest, maar begint hij/zij meteen opdrachten uit te delen. Ook een hele bekende: als je iets wil zeggen over de aanpak in een dossier, wordt er helemaal niet naar je geluisterd, maar door je heen gepraat. Of: wanneer je iets wilt bespreken, wordt de afspraak steeds afgezegd, of: je hebt aangegeven dat je ruimte hebt voor meer zaken, maar daar wordt niet op ingegaan en dan moet je later tijdens je beoordelingsgesprek wel aanhoren dat je te weinig ambitieus bent. Of: tijdens een borrel verkondigt jouw baas luidkeels dat de wereld ophoudt bij Zwolle, terwijl je baas weet dat jij in Drenthe bent opgegroeid.
Het meest gênante voorbeeld van respectloos gedrag: een jarige secretaresse kreeg de opdracht van haar baas om zelf bloemen voor haar eigen verjaardag te gaan kopen. Hoe kom je erop!
Gevolgen van respectloos gedrag
Met respect behandeld worden is niet alleen de belangrijkste waarde op de werkvloer, gebrek aan respect op het werk is ook nog eens een absolute killer voor je welzijn én je functioneren. Je kunt eenvoudigweg zonder respect niet goed presteren. Personen die zich niet voldoende gerespecteerd voelen blijken mentaal en fysiek ongezonder. Als respectloos gedrag van leidinggevenden de boventoon voert, hebben medewerkers in veel gevallen bovendien last van een gevoel van onveiligheid en wantrouwen. Niet zelden zijn een hoog ziekteverzuim, demotivatie en personeelsverloop het gevolg. Een team waarin iedereen zorgvuldig met elkaar omgaat en elkaar serieus neemt, presteert daarentegen beter, heeft meer werkplezier en werkt goed samen.
Alleen al het zien gebeuren van respectloos handelen doet de productiviteit van werknemers dalen. Dit is terug te voeren op het feit dat de concentratie en focus in zo’n geval afnemen, waardoor prestaties in cognitieve taken verminderen. Voor een jurist is dit natuurlijk funest.
Het grote excuus: geen tijd!
Respectloos gedrag wordt door leidinggevenden vaak gelegitimeerd met het argument dat je onder hoge druk geen tijd hebt om ‘aardig’ te doen. Dit is een slap excuus, omdat respect geven helemaal geen extra tijd hoeft te kosten en je hoeft ook niet voortdurend met bloemen, cadeaus en taart aan te komen om respect te uiten. Respect uit je de hele dag in je houding en communicatie, zonder dat je er iets extra’s voor hoeft te doen. Hoe je op eenvoudige wijze respect kan tonen wordt hierna besproken.
Het geven van respect is de sleutel tot welzijn en productiviteit
Hoe vergroot je het onderlinge respect op de werkvloer, zodat medewerkers lekker in hun vel zitten, met plezier naar hun werk gaan en optimaal presteren? Uit de eerder aangehaalde onderzoeken van Prof. Christine Porath blijkt dat er maar één manier is om respect op de werkvloer te vergroten en dat is door zelf dagelijks respectvol te zijn. Respect geven is respect krijgen. Zo simpel is het en als leidinggevende heb je hierin een belangrijke voorbeeldfunctie. Respect geven hoeft echt niet lastig of tijdrovend te zijn. Het gaat erom dat je je medewerkers ziet als waardige en waardevolle individuen. In een respectvolle werkomgeving zal een leidinggevende oprechte interesse tonen in zijn medewerkers als mens, dus niet alleen in hoedanigheid van professional. Een leidinggevende die aandacht heeft voor medewerkers, hen betrekt bij zaken, hen ontwikkelt en daarnaast goed voor hen zorgt, wordt vertrouwd en zal daardoor kunnen profiteren van een betrokken en toegewijd team, dat optimaal presteert.
Tips om als leidinggevende je respectfactor te vergroten
Tip 1. Geef het goede voorbeeld
Hoe je omgaat met anderen vertelt veel over jezelf. Je toont wie je bent door je gedrag. Je hebt een voorbeeldfunctie en het is belangrijk te realiseren dat jouw gedrag veel impact heeft op de werksfeer en de teamprestaties. Je team spiegelt zich aan jou. Als jij medewerkers niet respectvol behandelt, zullen ze dat onderling ook niet doen.
Tip 2. Train je basishouding: vriendelijk en oprechte aandacht
Zeg ’s morgens iedereen even bewust gedag, ook al ben je druk, bedank medewerkers als ze iets voor je gedaan hebben en beloon goede prestaties met aandacht (vier de betreffende prestatie bijvoorbeeld met het hele team of geef een compliment). Probeer in persoonlijke gesprekken en vergaderingen aandachtig naar de verhalen van je medewerkers te luisteren en hen vooral te laten uitpraten. Dat is moeilijker dan je denkt, zeker als je eigenlijk wel weet wat ze willen gaan zeggen. Maar het is niet aangenaam voor je omgeving als je in een discussie of dialoog alleen maar zelf aan het woord bent en een monoloog houdt. Als medewerkers het gevoel hebben dat er naar hen geluisterd wordt, voelen ze zich over het algemeen sneller begrepen en dus gerespecteerd. Als teken van interesse kun je vragen stellen. Veel meer hoef je ook niet te doen. Je kunt bijvoorbeeld vragen wat iemand in het weekend heeft gedaan of hoe een bepaalde situatie is afgelopen in een dossier. Interesse tonen in anderen roept respect op. Iedereen wil zich gerespecteerd voelen en dat zit vaak in kleine, maar simpele details. Dat je iemands verjaardag onthoudt bijvoorbeeld.
Tip 3. Toon bezorgdheid en empathie naar de mensen die het lastig hebben
Werkelijk respect komt voort uit invoelingsvermogen. Als een medewerker vertelt over zijn zieke moeder, zoals in één van de genoemde voorbeelden, leef dan met hem mee, luister en vraag er regelmatig naar.
Tip 4. Wees respectvol naar iedereen
Iedereen verdient het om respectvol behandeld te worden, of je nou bestuursvoorzitter bent of receptionist. Het gebeurt helaas nog te vaak dat ondersteunend personeel slecht wordt behandeld.
Tip 5. Wees toegankelijk en behulpzaam
Het is belangrijk dat je als leidinggevende de indruk wekt dat je aanspreekbaar bent en wilt helpen. Als medewerkers het gevoel hebben dat ze je tot last zijn en eigenlijk geen tijd en aandacht mogen vragen en ook geen enkel begrip en steun krijgen, zoals in één van de genoemde voorbeelden, dan worden ze onzeker en ontevreden, waardoor ze slechter kunnen gaan presteren. Natuurlijk hoef je niet permanent bereikbaar te zijn, maar communiceer wél productief. Dat is een kwestie van de verwachtingen goed managen. Je kunt bijvoorbeeld concrete afspraken maken over bereikbaarheid en beschikbaarheid.
Tip 6. Houd vooral veel bila’s
Dit is de manier bij uitstek om medewerkers de mogelijkheid te geven om hun problemen en zorgen met je te delen. Dat zullen ze waarderen.
Tip 7. Kom afspraken stipt na en voorkom afleiding
Medewerkers hechten hier zeer aan. Het komt te vaak voor dat belangrijke gesprekken met medewerkers te laat starten of worden uitgesteld om onduidelijke redenen. Als je met medewerkers in gesprek bent, probeer je dan niet te laten afleiden door je telefoon of andere zaken. Dat is één van de meest genoemde uitingen van respectloosheid.
Tip 8. Train je feedbackvaardigheid
Onder druk kunnen de emoties hoog oplopen en in dat soort omstandigheden loop je als leidinggevende het risico dingen te zeggen waar je later spijt van krijgt. Bijvoorbeeld: denigrerend refereren aan iemands buitenlandse afkomst: ‘’Je bent wel eigenwijs voor een meisje afkomstig van de FC Rijksgenoten’’. Het vergt training om onder alle omstandigheden feedback te geven op een manier dat medewerkers zich veilig en gerespecteerd voelen in het gesprek met jou. Dit zorgt er ook voor dat de feedback beter wordt ontvangen. Volg desnoods een cursus of ga met een coach aan de slag om te leren hoe je op een goede en respectvolle manier feedback geeft.
Het is niet verstandig iets op de e-mail te zetten dat je ook niet face-to-face zou zeggen en sowieso is de e-mail geen geschikt communicatiemiddel om irritaties te uiten of verwijten te maken. Een telefoontje of kort gesprek is doorgaans ook veel duidelijker en genuanceerder. Kritiek over een medewerker uiten zonder dat deze persoon zelf aanwezig is, is ook geen aanrader. Je voelt je als medewerker behoorlijk gepakt als je van je collega moet horen dat jouw juridische kennis niet op orde is. En een vergadering is niet de plek om de confrontatie met iemand aan te gaan en even versterkt ter discussie te stellen dat een klant heeft geklaagd over de slordigheidsfouten in zijn stuk. Bespreek issues liever face-to-face in een rustige setting, op afstand van andere collega’s.
Ergo: er is maar één manier om het respect op de werkvloer te vergroten en dat is door zelf als leidinggevende dagelijks respectvol te zijn in je houding en gedrag. Respect geven is respect krijgen. Geen rocketscience, maar kennelijk is het in de praktijk toch lastig om de daad bij het woord te voegen.
Gelukkig zijn er ook positieve voorbeelden en daar wil ik mee afsluiten: met het hele team een kaarsje branden voor een ernstig zieke moeder van één van de teamleden en hem op initiatief van de teamleider om de beurt uitnodigen om te komen eten.
