De regels over de lengte (‘begrenzing van de omvang’) van processtukken in hoger beroep zijn per 1 april 2021 opgenomen in het Landelijk Procesreglement voor civiele dagvaardingszaken bij de gerechtshoven en in het Procesreglement verzoekschriftprocedures handels- en insolventiezaken gerechtshoven. Dat is gedaan om de omvang van procesdossiers beheersbaar te houden. Door (te) uitgebreide processtukken nam de behandeltijd per zaak toe, wat leidde tot langere doorlooptijden. Volgens de gerechtshoven komt het beginsel van hoor en wederhoor onder druk als de wederpartij het zich financieel niet kan veroorloven om haar advocaat extra tijd te laten besteden aan de reactie op een te lang processtuk. Daarom zijn kernachtige processtukken in het belang van een tijdige, zorgvuldige rechtspraak en van allen die daarbij betrokken zijn.
Meestal is 25 pagina’s genoeg
In de praktijk blijkt een processtuk van 25 pagina’s in de meeste gevallen te volstaan, heeft de voorzitter van het Landelijk Overleg Civiele Vakinhoud hoven de A-G op verzoek laten weten. In zeven maanden van 2021 (1 april-1 november) werd 92 keer een beroep gedaan op de uitzondering (dat er een langer processtuk mocht worden ingediend) – in dagvaardingszaken was dat 5 procent van het totaal. In het merendeel van de gevallen werd het verzoek toegewezen, soms werden lange processtukken toegestaan maar wel minder uitgebreide dan waar om was verzocht. Kortom, schrijft de A-G: “Uit deze antwoorden blijkt dat in 95 procent van de gevallen genoegen wordt genomen met het indienen van een processtuk met een maximale lengte van het voorgeschreven aantal pagina’s. Het overgrote deel van de advocaten het vindt het kennelijk niet nodig om een langer processtuk in te dienen.”
Geen oplossing
Niet alle advocaten waren het eens met de limitering van de processtukken. Ook de Nederlandse Orde van Advocaten vond de door de gerechtshoven ingevoerde maximumlengte van processtukken in civiele zaken geen oplossing voor een efficiëntere rechtsgang in hoger beroep. Een zeventigtal advocaten vorderde in kort geding dat de Staat wordt bevolen ervoor te zorgen dat deze procesregels worden ingetrokken. De voorzieningenrechter stelde vervolgens prejudiciële vragen aan de Hoge Raad. In deze zaak nam advocaat-generaal Ruth de Bock daarover een ‘conclusie’, een onafhankelijk advies aan de Hoge Raad.
Toelaatbaar
Zij is van mening dat de in de procesreglementen van de gerechtshoven opgenomen regels dat processtukken niet langer mogen zijn dan 25 pagina’s toelaatbaar zijn. Deze kunnen immers worden gebaseerd op de eisen van een behoorlijke rechtspleging en omdat deze beperkingen niet wezenlijk ingrijpen in de rechten van partijen. In alle gevallen bestaat namelijk de mogelijkheid om, met toestemming, toch een langer processtuk in te dienen of een aanvullende akte te nemen. Daarmee zijn de regels niet in strijd met artikel 6 EVRM, waarin het recht op toegang tot de rechter is gewaarborgd. De regels schenden ook niet het beginsel van hoor en wederhoor.
Langere stukken niet weigeren
De maximumregel van 25 pagina’s is echter niet absoluut, concludeert de A-G. De procesregels van de gerechtshoven mogen niet bepalen dat een processtuk dat langer is dan 25 pagina’s in zijn geheel wordt geweigerd. Voor zo’n ingrijpende sanctie is een wettelijke basis vereist, maar die is er niet.
Uitspraak Hoge Raad
Het is nog niet bekend wanneer de Hoge Raad zelf uitspraak doet over deze kwestie. Indien de Hoge Raad het advies van de A-G volgt, zullen de procesreglementen op dit punt moeten worden aangepast. Ook moet dan opnieuw worden nagedacht over de sanctie op het indienen van te lange processtukken. Volgens de AG is het van groot belang dat de hoven in gesprek gaan met de advocaten.
Klik hier voor het advies van de advocaat-generaal (het telt ruim 80 pagina’s, incl. 323 voetnoten).
