Mr. van de week is Sjoerd Zijlstra. Aanstaande donderdag vindt een symposium rondom zijn boek ‘Wetgeven’ plaats waarbij het eerste exemplaar zal worden aangeboden aan vicepresident van de Raad van State Piet Hein Donner. Zijlstra is hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Wat hoopt u met uw boek te bereiken en wat verwacht u van het symposium?
Het boek bevat een uitgebreide en systematische behandeling van de democratisch–rechtsstatelijke, juridische, beleidsmatige en wetstechnische aspecten van wet- en regelgeving. Ik hoop dat het in de wetgevingspraktijk van gemeenten, provincies en centrale overheid wordt gebruikt bij het opstellen en toetsen van wetgeving, en dat het de basis vormt voor verder wetenschappelijk onderzoek.
Het symposium, waarvoor zich een groot aantal mensen uit wetgevingsland heeft opgegeven, kan behulpzaam zijn bij het bekendmaken van het boek. Daarnaast biedt het gelegenheid om van gedachten te wisselen over de vraag wat wetenschap en wetgevingspraktijk voor elkaar kunnen betekenen.
Het wetgevingsproces is ‘een stroperige bedoening’ en levert vaak ‘prutswerk’ op. Zo wordt beweerd in een eerder bericht op deze site. Bent u het daarmee eens?
Het wetgevingsproces is inderdaad lang en stroperig, omdat tegengestelde waarden en opvattingen moeten worden verdisconteerd. Dat gaat sommige mensen altijd te langzaam. Ik maak me meer zorgen over het omgekeerde, namelijk dat het te snel gaat: de politieke meerderheid van de dag, in het besef dat men ieder moment in de minderheid kan zijn, drukt in korte tijd enorme veranderingen door. Dat leidt tot grote onzekerheid bij burgers, bedrijven en de overheid zelf.
Vond u het, net als sommige van uw collega-hoogleraren, ook zo vreselijk? Dat kort geding van Moszkowicz en Wilders tegen de staat? Er wordt zelfs gesproken van misbruik van het procesrecht.
Ja.
Sommige wetsvoorstellen van het – nu demissionaire – kabinet worden door veel juristen bestempeld als ‘symboolwetgeving’ en soms zelfs als ‘afbraakwetgeving’. Deelt u hun mening?
De paniekerige dadendrang die ik eerder beschreef, is niet exclusief voor dit kabinet, al brengt het die wel (in samenwerking met een deel van de oppositie) tot nieuwe hoogten. Wás het maar symboolwetgeving zou ik zeggen, dan richtte het niet zoveel schade aan. Het gejojo met bijvoorbeeld de belasting op reiskostenvergoeding, het ontslagrecht, de kinderopvangtoeslag, de studiefinanciering, de eigen bijdrage bij ziektekosten, de kostendekkende griffierechten, het brengt allemaal enorme (rechts)onzekerheid mee. Die vermindert weer het vertrouwen in de politiek, met als gevolg grote verschuivingen bij verkiezingen, die de paniek bij de partijen weer verder vergroten, etc. Het is niet moeilijk hier de negatieve spiraal te zien.
Wat is het hoogtepunt uit uw juridische carrière?
Dat is moeilijk kiezen. Mijn (cum laude) promotie (1997), de verdediging van preadviezen voor de Vereniging voor de vergelijkende studie van België en Nederland (1994) NJV (2000), VAR (2008) en Staatsrechtconferentie (1998 en 2011), het verschijnen van mijn handboeken Bestuurlijk organisatierecht (2009), Bestuursrecht in de sociale rechtsstaat (2010, samen met R.J.N. Schlössels), en, natuurlijk, Wetgeven. Het mooiste vind ik toch de VAR-prijs (2001) voor mijn proefschrift.
Wat of wie is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
Ik heb in mijn leven altijd geprobeerd in de buurt te zijn van mensen van wie ik veel kon leren. Goede docenten, ervaren en scherpe ambtenaren, gedreven of pragmatische politici, wetenschappers met een grote kennis van het positieve recht of van de dogmatische grondslagen van het recht, ze hebben mij allemaal geïnspireerd en zij blijven dat doen.
Welk wetsartikel vindt u het mooist?
Art. 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht, de plicht om alvorens een besluit te nemen, eerst de nodige kennis omtrent de relevante feiten en de af te wegen belangen te vergaren. Die plicht geldt voor bestuursorganen, maar zou wat mij betreft in alle (rechts)verhoudingen in acht moeten worden genomen. Dat mensen, vooral mensen met macht, eerst nadenken wat het probleem is en of de maatregel die zij overwegen wel noodzakelijk, effectief en proportioneel is, en aan de mensen over wie zij gaan beslissen eens vragen wat die er van vinden, of misschien zelf nog een idee hebben; het ligt allemaal erg voor de hand, maar wordt kennelijk als een teken van zwakte gezien. Wij leven helaas in tijden van ongebreidelde machtsuitoefening, van wie-niet-voor-mij-is-is-tegen-mij, waarbij iedere afwijkende mening als hinderlijk wordt ervaren.
Welk wetsartikel het slechtst?
Bij het schrijven van een boek over wetgeving stuit je op allerlei merkwaardige fouten in wetgeving. Waar ik mij het meest aan erger is wat je zou kunnen noemen ‘legislatief onvermogen:’ het met een breed armgebaar verbieden van een grote hoeveelheid handelingen terwijl maar een deel daarvan daadwerkelijk ongewenst is, alleen omdat men niet in staat is dat deel adequaat te omschrijven. Er wordt dan vrolijk bij gezegd: ‘de rest gedogen we dan toch gewoon?’, maar dat is zowel principieel (rechtsstatelijk) als praktisch (uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid) onaanvaardbaar. Een voorbeeld is art. 2.1 Dierenwet, dat meebrengt dat het doodslaan van een mug strafbaar is (een misdrijf!), maar ook het verbod (dat het – hopelijk – niet haalt) om gezichtsbedekkende kleding te dragen.
Welke juridische website raadpleegt u vaak?
Wetten.nl en overheid.nl, als we dat laatste een juridische website mogen noemen. En de LinkedIn pagina van de Alumni Rechtsgeleerdheid VU, waarvan ik Alumni-decaan ben.
Welk boek las u het laatst?
Deel 3 (The Passage of Power) van de biografie over president Lyndon Johnson door Robert A. Caro. Voor mij is een goede biografie de hoogste vorm van lectuur, en Caro bevindt zich aan de absolute top van dat genre.
Met wie zou u een gevangeniscel willen delen?
Als ik mijn vrouw Nienke en onze kinderen Eva (7), Auke (4) en Wieger (1) even buiten beschouwing laat, kom ik uit bij Keith Richards van The Rolling Stones. Maar alleen als we allebei een gitaar op de cel mogen hebben, want het gaat mij bij hem niet om de conversatie.
