Mr.’s van de week zijn Bastiaan Rijpkema en Machteld Zee. Zij zijn de redacteuren van de vorige week verschenen bundel Bij de beesten af! Over dierenrecht en onrecht. Morgen wordt het boek gepresenteerd en vindt er een debatavond over dierenrecht plaats in het Rotterdamse debatcentrum Arminius. Rijpkema en Zee zijn promovendi aan de afdeling Encyclopedie van het Recht aan de Universiteit Leiden.
In de uitnodiging voor morgenavond staat dat naast een aantal sprekers ook een tiental aaibare ‘mystery guests’ te gast is. We nemen aan dat het om dieren gaat? Is dit niet nogal ongepast?
Wie zegt dat het dieren zijn? Maar, nee: voor zover wij weten komen er alleen maar dieren, dat wil zeggen niet-menselijke en menselijke dieren. En dat er bij het debat enkele ‘dieren’ aanwezig zijn om te luisteren naar wat wij mensen te zeggen hebben over hun morele en juridische status lijkt ons niet meer dan terecht. Het gaat tenslotte om hen.
Hoe is het gesteld met de dierenrechten in Nederland?
Steeds beter. De nieuwe Wet Dieren, die sinds 1 januari 2013 van kracht is, biedt een mooi overzichtelijk raamwerk voor de verschillende door onze wetgeving heen verspreide dierenbeschermingsbepalingen. Daarnaast erkent de wetgever bijvoorbeeld in het nieuwe art. 3:2a BW dat dieren geen zaken zijn – hoewel deze bepaling juridisch gezien betekenisloos, en dus vooral symbolisch, is. Het is niettemin toch tekenend voor een ontwikkeling naar meer aandacht voor dieren: dieren simpelweg in de categorie zaken parkeren; dat willen we blijkbaar niet meer.
Wat is het hoogtepunt in uw juridische carrière?
Machteld: Er zijn er meerdere. Dit boek is natuurlijk een highlight. Maar waar ik nu naar uitkijk is het presenteren van een paper aan de Cornell Law School aankomende zaterdag, een essay over het debat over Shariarechtbanken in het Verenigd Koninkrijk.
Bastiaan: dat zijn er verschillende, maar wat me nu te binnen schiet: uiteraard de publicatie van dit boek, Bij de beesten af!, en een verblijf in London deze zomer op uitnodiging van een hoogleraar aan King’s College.
Wat of wie is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
Bastiaan: dat zijn twee rechtsfilosofen: Jeremy Waldron – tot zijn laatste boek The Harm in Hate Speech –, en Paul Cliteur.
Machteld: Mijn grootmoeder. Ze studeerde in de jaren ’40 rechten in Utrecht, was in de jaren ’50 een van de eersten die werkte voor de – toen nog niet volledig ontwikkelde – reclassering, waarbij ze als vrouw ook zware criminelen in hun cel bezocht, en in de jaren ’60 verzorgde ze als een van de eersten humanistische uitvaarten. In haar vrije tijd speelde ze Frans toneel en tot aan haar dood (92!) las ze elke dag het NRC Handelsblad en de International Herald Tribune. Een heel bijzonder mens.
Welk wetsartikel vindt u het mooist?
Machteld: Art. 10 uit de Zwitserse Tierschutzverordnung, op basis waarvan is bepaald dat een goudvis niet mag worden gehouden in een aquarium met louter transparante zijden; er moet minstens één kant donker getint zijn. Dat is nog eens meedenken! Maar serieus, de Zwitserse staat heeft een indrukwekkende reputatie ten aanzien van het wettelijk regelen van menselijke plichten ten opzichte van dieren.
Bastiaan: Art. 120 Gw. Tegenwoordig is het vrij gebruikelijk om grondwet, rechtsstaat en rechterlijke toetsing in één adem te noemen. De afwezigheid van rechterlijke toetsing van wetgeving wordt dan ook vaak uitgelegd als een gebrek en art. 120 Gw als een betrekkelijk zonderling artikel; Nederland zou een paria zijn met zijn toetsingsverbod. Daarmee wordt te gemakkelijk voorbijgegaan aan het feit dat rechterlijke toetsing in Europa een vrij recent fenomeen is en dat er in het verleden sterke argumenten tegen de toetsing van wetgeving naar voren zijn gebracht – waarbij vaak op het primaat van de wetgever werd gewezen. Het is niet zo evident dat een volwassen democratie een systeem van rechterlijke toetsing zou moeten aanvaarden.
Welk wetsartikel het slechtst?
Bastiaan: art. 94 Gw. Dat bepaalde verdragsbepalingen direct toepasbaar zijn (art. 93 Gw), is begrijpelijk, maar het is twijfelachtig waarom met art. 94 Gw het Nederlandse systeem van art. 120 Gw zo radicaal doorkruist moet worden. Het levert bovendien de vreemde situatie op – waarover ook terecht regelmatig geklaagd wordt – dat er niet aan onze eigen Grondwet getoetst kan worden, maar wel aan bijvoorbeeld het EVRM. Dat is ook vanuit het oogpunt van consistentie niet bijzonder fraai.
Machteld: art. 147 Sr, het verbod op smalende godslastering. “Goddank” wordt dat artikel geschrapt. Het lijkt me noodzakelijk dat er een vrij debat gevoerd kan worden over de merites van en problemen rondom religie en dat daar geen strafdreiging boven hangt. En al is het een dode letter, het verwijderen van het artikel geeft het juiste signaal.
Welke juridische website raadpleegt u vaak?
www.njb.nl en www.leidenlawblog.nl, op deze website staat elke dag een nieuwe blog van een Leidse jurist die de actualiteit koppelt aan onderzoek.
Welk boek las u het laatst?
Machteld: The Death of Feminism van Phyllis Chesler, Amerikaanse hoogleraar emerita in de psychologie. In bijna romanvorm beschrijft ze hoe het politiek-correcte denken aan Amerikaanse universiteiten het feminisme langzaamaan de das omdoet. Na de eerste en tweede feministische golf zijn we nu toegekomen aan de derde golf: het betrekken van moslima’s in het streven naar gelijkheid. Daar zijn we helaas, ook in Nederland, nog niet helemaal klaar voor, en Chesler beschrijft op indrukwekkende en meeslepende wijze hoe haar – terechte – pleidooien tegen religieus gerechtvaardigde en cultuurgerelateerde seksediscriminatie worden weggezet als uitingen van misplaatste generalisaties en islamofobie. Ik ga haar volgende week in New York ontmoeten, spannend!
Bastiaan: Atlas Shrugged van Ayn Rand, maar dat is work-in-progress, dat lees je niet in een avondje uit. Een non-fictie aanrader: Rights Talk van Mary-Ann Glendon, een inmiddels alweer redelijk oude aanklacht (de cover prijst het aan als het boek voor de jaren 90) tegen de rechten- en claimcultuur in de Verenigde Staten.
Met wie zou u een gevangenis willen delen?
Met onze promotor Paul Cliteur. Dan is het in ieder geval gezellig en met interessante discussies.
