Wat hoopt u dat uw toehoorders in ieder geval hebben onthouden van uw lezing?
“Ik hoop dat zij hebben meegekregen dat het milieustrafrecht een ontzettend boeiend rechtsgebied is, waarin op dit moment veel gebeurt. Zo krijgt de handhaving van milieuregels in veel landen een impuls, waaronder in Nederland. Verder zien we met greenwashing-onderzoeken een nieuw soort strafzaak die draait om de vraag hoe bedrijven moeten communiceren over hun duurzaamheidsbeleid. Ook zorgen wetsvoorstellen voor ecocide er in allerlei landen voor dat vastgeroeste denkbeelden over het milieustrafrecht ter discussie staan. Hopelijk heb ik de deelnemers aan het congres voor deze ontwikkelingen geënthousiasmeerd.”
Vorig jaar schreef u in het Nederlands Juristenblad dat er aan het milieustrafrecht weinig is gebeurd sinds het rechtsgebied in 1990 ‘een ondoordachte chaos’ werd genoemd. Waarom komt dit zo langzaam op gang?
“Volgens mij komt dat simpelweg doordat er lange tijd te weinig maatschappelijke en politieke aandacht voor het milieu bestond. Dat lijkt de afgelopen jaren te kantelen. Dat merk ik aan het gedrag van mensen om me heen, maar ook in het milieustrafrecht. De huidige regering neemt stappen om meer te doen aan de handhaving van milieuregels, bijvoorbeeld door te investeren in de opsporingscapaciteit. Die handhaving loopt helaas al lange tijd erg achter. Er is nog steeds veel ruimte voor verbetering, maar dit soort ontwikkelingen stemmen voorzichtig hoopvol.”
De grote klimaatzaken – Urgenda, Shell – speelden voor de civiele rechter. Wat heeft het strafrecht extra te bieden?
“Over het algemeen wordt aan het strafrecht meer dan aan het privaatrecht een gedragsveranderende werking toegedicht. Het zou daarom kunnen dat het strafrecht een rol kan spelen bij de gedragsverandering die nodig is om klimaatverandering te mitigeren. Daarnaast heeft het strafrecht een sterk expressieve functie, die gestalte zou kunnen geven aan de afkeuring die veel mensen voelen over bepaald gedrag op klimaatgebied. Het strafrecht is tegelijkertijd een juridisch ultimum remedium. Aan de inzet daarvan zijn strengere eisen verbonden dan aan de inzet van het privaatrecht. In mijn promotieonderzoek bekijk ik het spanningsveld tussen dit soort mogelijkheden en beperkingen van het strafrecht.”
Als promovendus onderzoekt u de rol van het strafrecht binnen het juridische antwoord op klimaatverandering. Kan er spanning ontstaan tussen uw academische werk en de belangen van cliënten?
“Dat kan soms zo lijken, maar die twee gaan prima samen zolang je duidelijk bent over je hoedanigheid. Tijdens lezingen ben ik een academicus met een achtergrond in de advocatuur; in de rechtbank een advocaat met academische achtergrond. Wanneer ik een cliënt bijsta in een specifiek geval waarin hij wordt geconfronteerd met de handhaving van milieurecht, doorkruist dat niet mijn algemene opvatting over het grote belang van dat soort handhaving. Ik vind het belangrijk dat de overheid zorgt voor goede regels en de naleving ervan, maar ook dat iemand goed wordt verdedigd als hij in het beklaagdenbankje belandt. Wel kan het gebeuren dat ik academisch algemene standpunten inneem, die in specifieke zaken cliënten niet goed uitkomen. Dat is inherent aan de combinatie van objectieve onderzoeker en partijdige belangenbehartiger.”
Op welke manier vullen uw onderzoek en uw advocatenpraktijk elkaar aan?
“Dat gebeurt eigenlijk voortdurend. Mijn praktijk bij Allen & Overy bestaat bijvoorbeeld, naast procedures en interne onderzoeken, voor een belangrijk deel uit advieswerk. Bedrijven benaderen ons om mee te denken over beleid om te zorgen dat hun bestuurders en werknemers de wet naleven. Door mijn onderzoek ben ik op de hoogte van veel recente juridische ontwikkelingen en kan ik hen daar vaak bij helpen. Tegelijkertijd doe ik bij Allen & Overy ervaring op over hoe rechtsregels in de praktijk werken. Met die ervaring hoop ik een proefschrift te kunnen schrijven dat niet alleen academisch interessant maar ook voor de praktijk nuttig is.”
Met het pistool op de borst: wetenschap of advocatuur?
“In de hoop dat het pistool niet geladen is, kies ik voor een combinatie van de twee. Bij Allen & Overy krijg ik de kans om mee te werken aan veel van de interessantste zaken die er in het financieel-economisch strafrecht spelen. Ik werk samen met allerlei soorten internationale cliënten en collega’s en de kantoorcultuur is heel energiek. Daarnaast bevalt het mij goed om een dag in de week aan mijn proefschrift te werken. Op die dag heb ik de kans om rustiger na te denken over de onderwerpen die me het meest interesseren. Het is heel mooi om die twee functies te kunnen combineren.”
Wat is het hoogtepunt in uw juridische carrière?
“Dat was de tijd waarin ik startte met mijn promotieonderzoek naast mijn werk als advocaat. Na mijn advocaat-stage dacht ik veel na over waar ik heen wilde mijn carrière. Ik voelde een drang om iets nieuws te doen, maar had het ook naar mijn zin bij Allen & Overy. Ik maakte me daarnaast zorgen over het klimaatprobleem en wilde een bijdrage leveren aan de oplossing ervan. Na lang nadenken bedacht ik om er vanuit mijn vakgebied, het strafrecht, een proefschrift over te schrijven. Ik vond toen ook nog eens hele goede promotoren in Leiden en bij Allen & Overy was men meteen enthousiast over mijn idee. Het was alsof alle puzzelstukjes op hun plek vielen.”
Wie of wat is uw bron van inspiratie?
“Het is vast veel te zoetsappig en te weinig juridisch voor dit forum, maar dat is zonder meer Jaantje, mijn vrouw. Zij is naast de leukste vrouw ter wereld ook een van de beste juristen die ik ken. Zonder haar aanmoedigingen en meedenken was mijn promotieonderzoek nooit van de grond gekomen. Wij hebben zeven maanden geleden een fantastische dochter gekregen, hebben allebei een drukke baan in de advocatuur en zitten midden in een verhuizing. Het is geweldig dat dit allemaal op ons pad komt, maar het is ook vaak veeleisend en soms best zwaar. Toch hangt er bij ons thuis eigenlijk altijd een hele positieve en liefdevolle sfeer. Daardoor ga ik gelukkig door het leven.”
