Ook persoonlijk bent u uitgesproken pleitbezorger van zelfbeschikking ten aanzien van het sterven. Bent u niet wat jong om zo intensief met de dood bezig te zijn?
“Ieder mens moet in vrijheid kunnen leven. Waarom geldt dat niet ook voor het levenseinde? Het overlijden van mijn grootmoeder liet mij zien dat dit geen garantie is. Wij spraken altijd open over het levenseinde en zij had het hare goed geregeld. Maar toen het moment daar was, werd zij bezocht door een waarnemend arts die haar pas net kende en geen euthanasie verleende. Toen zij uiteindelijk palliatieve sedatie ontving, zei ze hem: “Als u maar weet dat ik dit nooit zo heb gewild”. Direct na haar overlijden werd ik lid van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde, op mijn 21e. Het onderwerp had al mijn belangstelling, maar dit maakte het wel heel tastbaar. Dat ik intussen als advocaat in mijn praktijk ook zaken rond euthanasie en hulp bij zelfdoding mag behandelen zie ik als een groot voorrecht.”
Zou u zelf een ‘pil van Drion’ in huis willen hebben?
“Goede vraag! De ‘pil van Drion’ is niet zozeer een middel maar is de notie dat mensen op een waardige manier hun leven kunnen beëindigen wanneer zij dat wensen, op een manier die voor henzelf en hun naasten aanvaardbaar is. Daar ben ik – heel erg – voor. Ik hoop nog lang en gelukkig te leven. Een levenseindemiddel in huis hoef ik niet, maar de zekerheid dat ik mijn overlijden later zelf mag bepalen zou mij veel waard zijn.”
Het initiatiefwetsvoorstel ‘Voltooid Leven’ van ex-Kamerlid Pia Dijkstra (D66) beoogt een zelfgekozen levenseinde mogelijk te maken voor mensen ouder dan 75. Is een leeftijdsgrens in dit verband niet arbitrair?
“Daar ben ik het mee eens. Het recht op zelfbeschikking staat los van ouderdom. Begrijp me niet verkeerd, ik bepleit niet dat mensen uit het leven stappen – zeker jongeren niet. Integendeel! Ik ben vóór suïcidepreventie en een beschaafde samenleving zorgt in mijn optiek voor kwetsbaren. Maar iemand die vrijwillig en weloverwogen besluit te sterven, moet dat op een humane manier kunnen doen. Op dit moment kan dat alleen als iemand uitzichtloos en ondraaglijk lijdt aan een medische aandoening en is de beslissing uiteindelijk aan de arts. Naasten die hulp bij zelfdoding verlenen worden vervolgd. Er sterven mensen in eenzaamheid en op vreselijke wijzen die belastend zijn voor de persoon zelf, voor nabestaanden en voor derden. Dat moet veranderen.”
Het juridische aanknopingspunt voor de zaak tegen de Staat is een vordering uit onrechtmatige daad. Hoe baant u zich als strafpleiter een weg in de civiele procedures?
“Gelukkig sta ik er niet alleen voor. De procedure voer ik al vanaf het eerste begin samen met mijn zeer gewaardeerde collega’s van Blenheim Advocaten in Amsterdam. In de zittingszaal werd ik geflankeerd door Martyn Schellekens. Zonder zijn inzet en expertise zou ik verloren zijn gegaan op de woelige baren van de civiele zee.”
De CLW procedeert zo nodig door tot aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Natuurlijk hoopt uw cliënt meteen gelijk te krijgen van de Haagse rechtbank, maar droomt u als jurist niet stiekem van een fundamentele EHRM-uitspraak?
“Die is er al! Het EHRM heeft al in 2011 in Haas t. Zwitserland het recht voor ieder vrijwillig en weloverwogen beslissend individu erkend om zelf te bepalen wanneer en op welke wijze het eigen leven eindigt. Het gaat er om of de Nederlandse rechter deze rechtsbescherming die uit het EVRM volgt daadwerkelijk durft te bieden. Ik heb daarop goede hoop.”
U hebt bijna tien jaar gewerkt op het kantoor van Gerard Spong, een van de nestors van de strafrechtadvocatuur. Wat is de belangrijkste les die u daar leerde?
“Dat echte advocatuur passie voor het beroep vereist. Ik ken niemand die zo veel plezier heeft in zijn vak als Gerard. En dat maakt dat hij niet alleen vakinhoudelijk beter up to date is dan wie dan ook, maar telkens weer met een onverwachte creatieve ingeving kan komen. Dat is wat hem zo goed maakt. Dat plezier heeft hij aan mij doorgegeven en daar ben ik hem zeer dankbaar voor.”
Wat is het hoogtepunt in uw juridische carrière?
“Voor een strafrechtadvocaat zijn er hoogtepunten in alle orden van grootte. Ik kan heel blij worden van een zwaarbevochten principiële vrijspraak. Maar ook van een kerstkaart van iemand die na jaren ellende en justitiecontact intussen de juiste behandeling heeft en zijn leven opnieuw opbouwt. Een van de zaken waar ik met veel genoegen op terugkijk is de zaak Suver Nuver, over een stichting die zonder winstoogmerk cannabisolie verstrekte aan tienduizenden donateurs. De stichting gebruikte wietafval van teelt bestemd voor gedoogde coffeeshops en verstrekte aan gewone mensen, die de olie niet recreatief gebruikten maar erbij gebaat waren voor het bestrijden van pijn of slapeloosheid, veelal vanwege ernstige aandoeningen. De wet verbiedt het maken en verstrekken van cannabisolie, maar de rechter sprak een rechterlijk pardon uit: wel strafbaar, maar geen straf. De waardigheid waarmee die zaak werd behandeld, ook door OM en de rechtbank, zal mij altijd bijblijven.”
Welk boek las u het laatst?
“Ik lees graag – en ik laat geen zitting bij de rechtbank Zwolle onbenut om daarna de prachtige boekhandel Waanders in de Broeren te bezoeken. Mijn laatste oogst uit Zwolle bevatte onder meer The Book of Negroes van Lawrence Hill. Een veroordeling van de slavernij vanuit het perspectief van een tot slaaf gemaakte vrouw die haar weg terugvindt naar haar geboortedorp. Ik ben nu bezig in Babel van R.F. Kuang. Het magisch realisme uit Babel is erg aan mij besteed.”
Als u het voor het zeggen had…
“… werd onmiddellijk de onaantastbaarheid van de menselijke waardigheid in de Grondwet vastgelegd zoals in Duitsland – in artikel 1, nota bene! – en zou toetsing daaraan mogelijk worden gemaakt. De rechter zou ook aan de Grondwet moeten kunnen toetsen en niet alleen aan het EVRM. Nederland verdient méér bescherming van grondrechten.”
Praten over zelfdoding kan bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie (0800-0113) of op www.113.nl.
