Vanuit opsporingsperspectief is het effect in alle opzichten beperkt: de inspanningen van alle melders leverden 1,9 miljoen ongebruikelijke transacties op met een waarde van € 30 miljard. Daarvan bleven in 2022 16.213 dossiers over met verdachte transacties (die in totaal 91.893 verdachte transacties bevatten). Overigens zijn in 2022 slechts 86 veroordelingen met een vrijheidsstraf uitgesproken op het aandachtsgebied witwassen. Dat omvat veel meer dan alleen de dossiers naar aanleiding van meldingen die poortwachters moeten doen. In 2022 is € 46,5 miljoen aan beslag gelegd in witwasdossiers.
Nederland gaat daarbij al jaren veel verder dan op basis van Europese regelgeving zou hoeven. Sterker nog, Nederland heeft een unieke positie, die nergens anders is overgenomen: banken (en andere Wwft-instellingen) moeten alle ongebruikelijke transacties identificeren en melden. De maatregelen schieten hun doel volledig voorbij, terwijl de echte risico’s helemaal niet in de bancaire sector zitten. Het is schieten met een kanon op een mug. Klanten worden er horendol van: alle transacties liggen onder het vergrootglas, iedere afwijking, hoe verklaarbaar ook, van ‘normaal’ – whatever that may be – leidt tot vragen aan klanten. Met torenhoge uitvoeringskosten tot gevolg. Bij banken en financiële instellingen, maar ook bij hun klanten. En dan heb ik het nog niet over de steeds boven de markt hangende dreiging van opzeggingen van bankrelaties en bankrekeningen. Ik zie die excessen vrijwel dagelijks.
De banken hebben ook geen keuze: o wee, als je je niet aan die regels houdt: dan hangen torenhoge boetes en zelfs strafvervolging boven je hoofd. Banken zitten dus vol in een squeeze.
Het kan écht anders en slimmer. Dat begint met het loslaten van de gedachte dat 100%-controles een goed idee zijn en dat witwassen integraal kan worden uitgeroeid. Met het inregelen van goede risicogebaseerde steekproeven zal het witwassen via het girale circuit niet toenemen. De toezichthouders in de financiële sector hebben met risicogebaseerde steekproeven heel veel ervaring. Maar lasten voor de financiële sector en de samenleving als geheel (alle rekeninghouders) worden daarmee wel aanzienlijk minder. En wat de denken van de arbeidsmarkt? Was als de hele horde slimme mensen die zich nu met ‘AML compliance’ bezighouden, beschikbaar zou komen voor werk dat waarde toevoegt aan onze economie?
Bizar eigenlijk dat dat nodig is: Europa blijft (ook in het net aangenomen zesde pakket witwasmaatregelen) kiezen voor maatregelen gericht op verdachte transacties. Toch zoekt het ministerie (althans de inmiddels afgetreden minister) naar argumenten om ook onder het komende AML-pakket, de Nederlandse regels te mogen blijven uitbreiden naar ongebruikelijke transacties.
Het wordt tijd dat ook de Nederlandse wetgever zich eens focust op verdachte transacties (zoals EU-regelgeving doet) in plaats van op ongebruikelijke transacties!
