Het publiek heeft u leren kennen als geëngageerd jurist: u toonde zich onder meer betrokken bij de mijnbouwschadeproblematiek in Groningen en ontving voor uw maatschappelijke inzet zelfs een lintje. Met welke missie gaat u naar Aruba?
“Goed onderwijs in het Koninkrijksrecht, staatsrecht en bestuursrecht, met speciale aandacht voor de Arubaanse context. De studenten worden geschoold in zowel het Nederlandse als het Arubaanse recht, zodat zij later in beide landen aan de slag kunnen. Mijn doel is om studenten daarin te steunen. Gecombineerde bestudering van Nederlands en Arubaans recht betekent dat regelmatig de vraag aan de orde is waarom er welke verschillen tussen beide rechtsstelsels zijn. Maakt het uit dat beleidsregels in het ene land wel en in het andere land niet door de wetgever als publiekrechtelijke rechtshandeling zijn gedefinieerd? Is de rol van de bestuursrechter in Aruba anders omdat er vergeleken met Nederland minder toezichthouders zijn? Dergelijke vragen geven het onderwijs aan de Universiteit van Aruba een extra dimensie. Het is het bewonderenswaardig hoe een heel kleine staf een hele faculteit op goed niveau laat presteren. Graag draag ik daaraan een steentje bij.”
Getuige het coalitieakkoord gaat het nieuwe kabinet werken aan een ‘betere toekomst voor het hele Koninkrijk’ op basis van gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Welk advies geeft u mee? En welk advies hebt u voor de bestuurders en politici van de Caribische landen van het Koninkrijk?
“Oog houden voor verschillen, inclusief verschillen in perceptie. Beseft moet worden dat inwoners van de Caribische delen van het Koninkrijk veel sterker op Europees Nederland zijn georiënteerd dan omgekeerd. Voor de ministers en Statenleden van de Caribische landen: wees realistisch; een autonoom land zijn is mooi, maar elke autonomie is autonomie in afhankelijkheid. In de praktijk komt het er meestal op neer dat het Koninkrijk hetzelfde is als Nederland. COVID-19 heeft de Haagse bemoeienis nog groter gemaakt. Reden te meer voor het Nederlandse kabinet om het Statuut voor het Koninkrijk en de Staatsregelingen van de Caribische landen en de achterliggende bedoelingen recht te doen. En ook een reden om eindelijk een democratisch deficit op te lossen: pak de suggestie van Gohar Karapetian (Rijksuniversiteit Groningen) op om inwoners van Curaçao, Aruba en Sint Maarten invloed te geven op de samenstelling van de Eerste en Tweede Kamer waar deze als Koninkrijksparlement fungeren.”
Een rode draad in uw Arubaanse werk vormt het vraagstuk rondom ‘legal transplants’, het – kort gezegd – overnemen van juridische constructies uit een ander rechtsstelsel (het Nederlandse), met het risico dat de bijzondere kenmerken van het eigen land (Aruba) worden veronachtzaamd. Kunt u daarvan een voorbeeld geven?
“Die voorbeelden zijn talrijk. Ze hebben vooral te maken met de kenmerken van kleinschaligheid van Aruba. Evident is dat ter vervanging van verouderde wetgeving in Aruba niet de Omgevingswet moet worden ingevoerd. Ook onze Algemene wet bestuursrecht is voor Aruba niet geschikt om volledig over te nemen. Soms worden elementen van het Nederlandse rechtsstelsel min of meer automatisch in het Arubaanse rechtsstelsel ingevoerd. Dat gebeurt dan via jurisprudentie op basis van het zgn. concordantiebeginsel. Een spannend voorbeeld is het Didam-arrest van 26 november 2021, over het gelijkheidsbeginsel en het door de overheid verrichten van privaatrechtelijke rechtshandelingen. Het land Aruba heeft veel grond in eigendom. Het geeft veel van die grond uit in erfpacht. Moeten nu ook in Aruba de regels over het level playing field worden doorgevoerd? Dat betekent nogal wat! Een ander voorbeeld: brengen kenmerken van een kleinschalige samenleving als Aruba, waar sociale afstanden vaak kort zijn, mee dat anders met het vertrouwensbeginsel moet worden omgegaan dan in een relatief groot land als Nederland? Oftewel: moet in Aruba minder snel dan in Nederland worden aangenomen dat sprake is van een toerekenbare toezegging? Een meer algemeen voorbeeld: is gezien ‘de korte lijntjes’ voor Aruba meer formalisering wenselijk, terwijl in Nederland juist meer behoefte is aan responsiviteit, burgerperspectief, maatwerk en menselijke maat en daarom aan deformalisering? Ik ben trouwens geneigd deze drie vragen ontkennend te beantwoorden.”
Welke karakteristieke bepaling of ongeschreven norm uit het Arubaanse staats- of bestuursrecht wilt u onze lezers absoluut niet onthouden?
“Dan noem ik een beginsel waarvan velen al eens zullen hebben gehoord: het pokopokobeginsel. Dit beginsel gaat over het verschijnsel legal transplants en weerspiegelt de gedachte dat de Nederlandse algemene beginselen van behoorlijk bestuur niet zonder meer in de Cariben van toepassing kunnen zijn. Het woord pokopoko betekent ‘rustig aan’. Er wordt mee aangegeven dat in de Cariben niet dezelfde beslistermijnen moeten worden aangehouden als die in het haastige Nederland. Het aardige van het pokopokobeginsel is dat het in het Arubaanse (en Curaçaose en Sint-Maartense) staats- en bestuursrecht helemaal geen gelding heeft: het is een bedenksel.”
We zijn allemaal inmiddels gewend aan thuiswerken, en een jetlag is niemand gegund. Waagt u de vliegreis of kruipt u voor de colleges overzee liever achter het vertrouwde beeldscherm?
“Beide. Ik geef vanuit mijn huis in Gieten digitaal colleges aan de Universiteit van Aruba. Prachtig wat je digitaal allemaal kunt doen. Maar het is ook heel belangrijk om de studenten fysiek in persoon te ontmoeten. En om op Arubaanse locatie mensen van de overheid en uit de samenleving te spreken en zelf ten minste een beetje te kunnen ervaren hoe de dingen daar gaan.”
Wat is uw drijfveer als jurist?
“Een wenselijk antwoord: de hoop dat rechtmatig bestuur bijdraagt aan een rechtvaardiger samenleving en aan vertrouwen tussen mensen en in de overheid. Een minstens zo eerlijk antwoord: rechtsvragen zijn interessante puzzels en het is leuk te proberen die op te lossen en dat in een mooie tekst te vangen.”
Als u het voor het zeggen had, dan..?
“Zou men in Nederland voorzichtiger zijn met het maken van verwijten aan het adres van de Cariben over gebrek aan integriteit en beperkingen in doenvermogen. Het is te veel de pot verwijt de ketel. Immers, ook de Nederlandse overheid blijkt amper in staat om grote problemen op te lossen. Denk aan de mijnbouwschade in Groningen, de toeslagenaffaire, de stikstofproblematiek, de woningnood, de spaartax. En ook in Nederland komt gebrek aan integriteit voor. Alleen: door zijn complexe (juridische) structuren kom je er in dit land gemakkelijker mee weg.”
Wat is niet over u bekend, maar wel interessant?
“Tsja. Dat ik in de jaren zeventig een verdienstelijk langebaanschaatser was? Dat ik indertijd connecties had met het Veenkoloniaal Bevrijdingsfront? Dat ik redactievoorzitter ben van de Zelfzwichter? Dat ik goed met een zeis overweg kan? Moeilijke vraag!”
Welk boek las u het laatst?
“De Weimarrepubliek van Patrick Dassen. Een indrukwekkend boek over een onvoorstelbare tijd. De chaos na WO I. De economische en culturele bloei die er ook was. De politieke fragmentatie en gewelddadigheden. Boeiend is de stelling van Dassen dat de slechte afloop van de Weimar republiek geen noodzakelijke uitkomst was.”
Met welke beroemdheid zou u een gevangeniscel willen delen?
“Een nog moeilijker vraag dan de eervorige. Angela Merkel, A.F.Th. van der Heijden of Francesca Lollobrigida lijkt me een veilige keuze. Zo lang het gezamenlijke verblijf maar kortstondig is.”
