Een rivier met rechtspersoonlijkheid, kan dat überhaupt?
Meestal begin ik mijn lezingen met de vraag: als gemeenten rechtspersoonlijkheid hebben, waarom heeft de natuur dat dan niet? Dat heeft te maken met de plek van de natuur in onze westerse maatschappij. De toekenning van status van rechtspersoon aan bijvoorbeeld waterschappen laten zien dat iets niet per se ‘levend’ of een mens moet zijn om rechten te hebben. Overigens zijn natuur entiteiten natuurlijk wel levend. Professor Roderick Nash vergeleek de rechten voor de natuur-beweging met de emancipatie van de slaven en vrouwen. Hij beschreef hoe vrouwen en slaven lange tijd als rechteloos werden behandeld in de wet, en uiteindelijk ‘emancipeerden’ tot het verkrijgen van rechten. Dat willen wij ook: emancipatie van de natuur van eigendom naar rechtssubject. Overigens zou de Maas niet de eerste rivier zijn die rechtspersoonlijkheid krijgt toegekend: in bijvoorbeeld Nieuw-Zeeland, India en Colombia is dit al gebeurd.
Wat moet er gebeuren voordat de Maas rechtspersoonlijkheid kan krijgen?
De erkenning van rechtspersoonlijkheid voor natuurentiteiten kan op verschillende manieren gebeuren. Bijvoorbeeld door middel van een aanpassing van de grondwet (zoals in Ecuador), lokale wetten/beleid (zoals recent in Florida, Verenigde Staten) of door een rechter (zoals in Colombia). Voordat wij dieper ingaan op welke manier en in welke vorm dit moet gebeuren, doen wij goed onderzoek naar de problematiek (bijvoorbeeld rondom plastic afval) van de Maas en de opties die we hebben. En uiteraard willen we een beweging op dit gebied starten. Veel mensen willen namelijk wel iets doen aan de vervuiling van de Maas, maar weten niet goed hoe.
Zijn de Maas en andere rivieren niet schoon te krijgen zonder dat er rechten aan worden toegekend?
Zeker wel, dat hebben we laten zien met de enorme opbrengst van de jaarlijkse Maas Cleanup opruimdag. Echter, we kunnen niet alleen maar van dit soort opruimdagen afhangen. Met de Maas Cleanup willen we ook structurele oplossingen bedenken voor het groeiende zwerfafvalprobleem. Wij denken dat rechten voor de natuur daaraan kan bijdragen. Rechten voor de natuur beoogt namelijk een paradigmashift en zorgt ervoor dat men op een andere manier naar de natuur moet kijken. Als een voogd/comité van de Maas naar de rechter kan stappen als de rechten van de Maas worden geschonden, moet dat wel. Daarmee presenteert het zich als een innovatieve vorm van natuurbescherming wat aansluit op de veranderende kijk op de natuur. Ik denk persoonlijk dat Nederland een positie als koploper kan innemen in Europa wat betreft rechten voor de natuur. Deze beweging verspreidt zich namelijk steeds meer naar Europa (zie bijvoorbeeld de ontwikkelingen in Spanje, Zweden, Frankrijk).
Als u het voor het zeggen had…
Respecteren we de natuur en erkennen we haar intrinsieke waarde: en met die paradigmashift geven we de natuur een andere plek in de maatschappij.
Wat is niet over u bekend, wat wel interessant is?
Hmm… tijdens mijn rechtenstudie heb ik aan kickboksen gedaan 😉
Wie is voor u een bron van inspiratie?
Eigenlijk al mijn collega’s op het gebied van rechten voor de natuur, ecocide en andere natuur- en milieubewegingen. Soms is het best spannend om een pionier in iets vooruitstrevends te zijn omdat de toekomst nog onzeker is. Maar samen kunnen we een verschil maken.
Welk boek las u het laatst?
Momenteel lees ik het boek van Becky Bond en Zack Exley, Rules for Revolutionaries. Ik probeer van het big organizing-idee van de Bernie Sanders-campagne te leren hoe we een grassroots movement moeten opzetten voor rechten voor de natuur in Nederland.
Wat staat er bovenaan op uw bucketlist?
Als corona het toelaat, zou ik heel graag weer op reis willen. En dan specifiek naar New York, voor de jaarlijkse presentatie van het ‘Harmony with Nature’-rapport aan de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Dit rapport verzamelt alle wereldwijde ontwikkelingen op het gebied van ‘Earth jurisprudence’ en rechten voor de natuur. Hier leveren wij als ‘Harmony with Nature’-experts allemaal een jaarlijkse bijdrage aan.
Met welke beroemdheid zou u een gevangeniscel willen delen?
Ik hoop dat ik nooit in de gevangenis terechtkom, maar als ik dan toch met iemand mijn cel moet delen… zou ik het interessant vinden om met Greta Thunberg te praten over haar moed en visie voor de toekomst.
