De bus wordt bemand door vrijwilligers en bemiddelaars met juridische kennis. Er hebben zich al een advocaat, een oud-kantonrechter en een buurtbemiddelaar gemeld. SRV heeft de medewerking van allerlei organisaties zoals een woningbouwvereniging, een welzijnsorganisatie, de Zeeuwse Ombudsman, het Juridisch Loket, de politie, de rechtbank Zeeland-West-Brabant, enkele gemeenten en de wijk- en dorpsraden.
Het motto van de SRV is ‘Onderweg naar een oplossing’. Conflicten voorkomen of oplossen dus. Voorzitter Pieter Ippel van de stichting zei bij een startsessie op 2 juli in de bibliotheek van Terneuzen: “We willen niet procederen, we willen dat mensen zich gehoord voelen.” SRV strijdt tegen de vervreemding van het recht.
Kloof
Daarmee past het initiatief in de vele pogingen om het recht weer naar de burger te brengen. De Rechtspraak lanceerde onder meer de wijkrechter, de regelrechter, de buurtrechter en de overlegrechter: allemaal vormen van laagdrempelige rechtspraak bedoeld om de toegang tot het recht te verbeteren.
De kloof tussen de burger en de rechtspraak is de laatste jaren in Nederland groter geworden, onder meer door de bezuinigingen op de rechtsbijstand, de verhoging van de griffierechten en het terugbrengen van het aantal gerechten. In Zeeland is, net als in meer randgebieden, het probleem extra groot omdat de instituties als de rechtbank, het Openbaar Ministerie en Juridisch Loket (deels) zijn vertrokken uit de provincie.
Dat die ontwikkeling negatieve gevolgen heeft voor de rechtsbedeling blijkt uit een onderzoek dat de SRV in september vorig jaar presenteerde. Een meerderheid van de 132 geïnterviewden vindt dat het (veel) te lang duurt voordat het probleem is opgelost. Een meerderheid vindt ook dat de schade niet of nauwelijks is hersteld. Opvallend is ook dat slechts 35 procent de uitkomst eerlijk vindt.
De rand van de rechtsstaat
De SRV-bus gaat eerst rijden in Zeeuws-Vlaanderen. “Mooi om hier te beginnen, aan de rand van de rechtsstaat,” zei Ippel. “Als we de veerkracht van dit gebied kunnen losmaken, kunnen we iets moois van de grond tillen.”
Volgens directeur Nienke Slump van SRV is dat hard nodig omdat veel mensen teleurgesteld zijn in de dure en tijdrovende rechtsgang, terwijl de complexe samenleving mensen juist voor meer problemen stelt. Ze legde uit dat in de SRV-bus twee vrijwilligers aanwezig zijn bij wie de burgers een luisterend oor kunnen vinden: “De tijd nemen, een goede sfeer creëren, goed luisteren en de cliënt helpen zelf opties te formuleren.” Als de problemen niet ter plekke kunnen worden opgelost, wordt er contact gezocht met de instantie waarmee de burger in conflict is geraakt. Klanten kunnen ook online worden geholpen. SRV wil ook andere gebieden in Zeeland gaan bedienen.
De bus kan elke week drie dagen op locatie zijn. SRV wil na periodes van zes weken steeds kijken of iets werkt, en vervolgens verbeteringen doorvoeren aan de hand van de uitkomsten van onderzoek (een ‘leerlus’). Aan boord is ook een antropoloog die de werkwijze observeert en daarover rapport uitbrengt.
De Markt in Hulst
Bij wijze van proef heeft de bus een keer op de Markt in Hulst gestaan, en daar kwamen twee burgers op af. Toen werd duidelijk dat zo’n drukke plek ook nadelen heeft, omdat niet iedereen ervoor wil uitkomen dat hij een juridisch probleem heeft. Een meer anonieme locatie is daarom een optie.
Klanten zullen geen rechters aantreffen in de SRV-bus. “We willen wel meedenken, maar er komen geen rechters op de bus,” zei gerechtsbestuurder Therese van de Poll van rechtbank Zeeland-West-Brabant. Het is namelijk mogelijk dat het probleem van een SRV-klant later op het bordje van een rechter van dezelfde rechtbank terechtkomt, en dan zou het raar zijn als een andere rechter van dezelfde er al een mening over heeft gegeven.
Privacy: er mag nog veel
Tijdens de bijeenkomst in Terneuzen werd veel aandacht besteed aan de privacy. Want hoe kun je als organisaties samen een probleem oplossen als je geen gegevens mag uitwisselen over de cliënt? Privacyadviseur Theo Hooghiemstra (Hooghiemstra en Partners) ontzenuwde de mythe dat door de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) ‘niks meer mag’. Er mag best nog veel, als de grondslag aanwezig is (bijvoorbeeld toestemming, een overeenkomst, een wettelijke plicht of algemeen belang) en het doel van de gegevensdeling gerechtvaardigd is. “En met geanonimiseerde gegevens mag je ook veel,” stelde Hooghiemstra.
Maar eigenlijk hoeven organisaties zich weinig zorgen te maken zolang ze de gegevens mondeling overdragen (‘warme overdracht’). Dan is de AVG niet van toepassing, en kraait er dus geen haan naar.
