Snoep reageert in het interview onder meer op het experiment van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) dat het mogelijk maakt dat advocaten van rechtsbijstandsverzekeraars ook niet-verzekerden bijstaan.
Over het middensegment van de markt, waarin de rechtsbijstandsverzekeraars actief zijn, zegt hij: “Ik hoop dat het experiment kan helpen om dat segment concurrerender te maken.”
Martijn Snoep noemt de juridische dienstverlening aan mensen met een smalle beurs “een moeilijke markt.” “Daar klagen ook veel advocaten over. We weten uit onderzoeken dat mensen aan de onderkant van de samenleving grote moeite hebben om juridische bijstand te betalen. Of je dat oplost met meer marktwerking en met de afschaffing van het gildesysteem is de vraag. Ik denk dat de uitbreiding van gesubsidieerde rechtsbijstand logischer is.”
Aan de top van de markt besteedt de ACM geen aandacht. “Daar wordt een hoge prijs berekend, die wordt betaald door bedrijven die zich dat kunnen veroorloven.”
Bemiddelingssites
In 2018 werd de NOvA op de vingers getikt door de ACM omdat de advocatenorde advocaten verbood om via bemiddelingssites cliënten te werven. De NOvA verduidelijkte toen de regels. “We hebben een tijd lang geen signalen gekregen dat advocaten worden belemmerd,” merkt Snoep op. “Maar ik zeg er meteen bij dat onlangs wel weer wat kwam opborrelen. Het heeft onze hernieuwde aandacht. Als er advocaten zijn die zich belemmerd voelen, kunnen ze zich bij ons melden.”
Andere vragen over de advocatuur gaat Snoep uit de weg. “Ik ben nu voorzitter van de ACM, en ik hou mijn mening liever voor mezelf.” Waar hij wel iets over wil zeggen, vanuit zijn rol als toezichthouder, is het toezicht op de advocatuur. De discussie is actueel omdat het College van toezicht op de advocatuur in februari de vloer aanveegde met het onderzoek van de Haagse deken naar de fraude bij Pels Rijcken. Snoep: “Het toezicht op advocaten ligt nu bij de elf dekens. Dat is complex. De ACM is absoluut niet aan het solliciteren voor een rol hierin, maar een centrale toezichthouder op de advocatuur kan ik me wel voorstellen.”
Snoep vertelt in het interview dat hij als middelbare scholier al was geboeid door de werking van markten. Hij keek als zeventienjarige tijdens de economieles naar een korte video van de econoom en Nobelprijswinnaar Milton Friedman. In het filmpje, nog steeds te zien op YouTube, houdt Friedman een potlood vast. Het bestaat uit hout, grafiet, verf, het metalen einde waaraan het gummetje vastzit, het gummetje zelf. Het bijzondere is volgens Friedman dat er over de hele wereld duizenden mensen bezig zijn om dingen te maken voor dat ene potlood. Maar er is niemand die heeft bepaald wie wat doet. Het is de beroemde invisible hand van Adam Smith die het allemaal bij elkaar brengt. Liberalisme in optima forma dus.
Milton Friedman
De ACM-voorzitter vindt het fascinerend om te zien hoe markten werken. “De veronderstelling van Milton Friedman was dat alles goed komt als je alles vrij laat”, zegt hij. De realiteit is echter dat markten niet automatisch goed functioneren. Om uitwassen als kartelvorming, misleiding van consumenten en milieuschade tegen te gaan zijn er wetten, en marktoezichthouders als de ACM die toezien op de handhaving. Als we Snoep vragen wat de ACM doet, antwoordt hij met een formulering die regelmatig terugkomt in het interview: “De ACM maakt zich sterk voor goed werkende markten voor mensen en bedrijven. Nu en in de toekomst.” Om dat te bewerkstelligen houdt de ACM toezicht op mededinging, het consumentenrecht en een aantal specifieke sectoren zoals telecommunicatie, energie, zorg en post.
“We zijn een markttoezichthouder”, verklaart Snoep. “Mededinging is geen doel, maar een instrument om markten goed te laten werken. De vraag is wanneer de uitkomsten goed zijn. Daarvoor kijken we naar wat de wetgever heeft beoogd, of markten goed werken en of markten efficiënt zijn. We grijpen in als dat nodig is, en als dat niet kan adviseren we de overheid of nieuwe bevoegdheden nodig zijn voor ons.”
De Kip van Morgen
Bij de beoordeling van eerlijke mededinging kijkt de ACM ook naar duurzaamheid en dierenwelzijn. In 2015 verbood de ACM de Kip van Morgen, een samenwerking tussen bedrijven voor een meer diervriendelijke kip. Nu is er een concept-leidraad voor duurzaamheidsafspraken en geeft de ACM groen licht voor samenwerking om duurzaamheid te bevorderen. Snoep licht die die koerswijziging toe. “Concurrentie heeft drie parameters: prijs, kwaliteit en innovatie. Duurzaamheid maakt deel uit van kwaliteit en innovatie. Soms heb je samenwerking nodig voor lagere prijzen, hogere kwaliteit of innovatie. Dat hebben we de afgelopen jaren beter begrepen. We hebben die discussie aangezwengeld en we zijn ermee naar buiten gegaan, ook om de discussie in Europa te stimuleren. En daar zijn we redelijk in geslaagd. De Europese Commissie heeft in maart concept-richtsnoeren gepubliceerd voor duurzaamheid en die zijn voor een belangrijk deel gebaseerd op het voorwerk dat wij hebben verricht.”
In december 2020 publiceerde advocatenkantoor Maverick op YouTube een deepfake filmpje over Martijn Snoep. Maverick laat Snoep onder meer zeggen dat advocaten niet op de man moeten spelen en geen zand in de raderen strooien. Snoep ziet de humor er wel van in. “Het filmpje past in een lange traditie van grapjes en plagerijen van Maverick, en dat is verder prima. 95 procent van de advocaten gaat professioneel om met de ACM: hard op de inhoud, zacht op de persoon. Maar er zijn advocaten die wel op de persoon spelen. Ze mogen míj persoonlijk aanvallen, maar ambtenaren van de ACM persoonlijk aanvallen vind ik ongepast. Een enkele keer heb ik daar wel eens een advocaat over gebeld.”
Zijn verleden in de advocatuur heeft effect op zijn werk als ACM-bestuursvoorzitter, denkt Snoep. “Als advocaat ben je eerder geneigd om te kijken naar het doel en dan met de nodige creativiteit naar de wet. Ik zie dat er op bepaalde punten meer mogelijk is dan de ACM in het verleden dacht. Zie bijvoorbeeld Apple-zaak (over het ‘verplichte’ betaalsysteem voor dating-apps, red.). Degelijke zaken doen we omdat de markt niet goed werkt. Het ingewikkelde is dat we steeds vaker te maken krijgen met verschillende publieke belangen. Het belang om het klimaat te redden en het belang om minder afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen schuren soms met het belang om energie betaalbaar te houden. We moeten de balans vinden.”
Broccoli-paradox
Snoep noemt diversiteit en inclusiviteit belangrijke onderwerpen. “Mensen kunnen alleen optimaal presteren als iedereen in de werkomgeving zich geaccepteerd voelt. Wat de ACM betreft: we zijn geen ideale afspiegeling van de Nederlandse samenleving, en daarom missen we sommige perspectieven. Naast ons streven om een diverse organisatie te worden, gaan we daarom als bestuur ook op zoek naar mensen die ons een ander perspectief kunnen bieden. Die bijvoorbeeld kunnen vertellen hoe mensen op een lage trede van de sociaal economische ladder aankijken tegen markten en tegen ons werk.”
De ACM heeft veel overleg met vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, maar ook met individuen. “Iemand die grote indruk op mij heeft gemaakt is Tim ’S Jongers. Hij groeide op aan de onderkant van de samenleving, is lid van de Raad voor Zorg en Samenleving en stond bij de gemeenteraadsverkiezingen op de kandidatenlijst van de PvdA in Den Haag. Ik heb hem uitgebreid gesproken om beter te begrijpen hoe markten kunnen werken voor alle mensen, ook kwetsbare mensen. Van hem leerde ik heel basale noties, bijvoorbeeld de broccoli-paradox. Hulpverleners zeggen dat mensen gezonder moeten eten, meer broccoli. Dat gaat eraan voorbij dat mensen niet eens genoeg geld hebben om eten te kopen.”
De ACM kampt met dezelfde blinde vlekken. “Wij helpen de consumenten, bijvoorbeeld met voorbeeldbrieven op ACM Consuwijzer, om meer zelfredzaam te zijn. Maar er is in Nederland een grote groep mensen die helemaal niet zelfredzaam zijn en niets hebben aan onze voorbeeldbrieven. We hebben contact gezocht met sociaal raadslieden en anderen die dicht bij mensen in een kwetsbare positie staan, om hen te kunnen helpen. We wijzen de helpers op de mogelijkheden die we hebben.”
Huizenhandelaren
Sinds Snoep in 2018 aantrad, deelt de ACM meer en hogere boetes uit. “Op inkoopmarkten werden willens en wetens wetten overtreden,” licht hij toe. “We hebben de Samsung-zaak gehad met verticale prijsbinding. Dat moeten we met hoge boetes bestraffen zodat iedereen de consequenties voelt en begrijpt.”
De ACM verliest ook zaken, zoals die tegen de NS of de huizenhandelaren. “Daar leren we van. Een toezichthouder die al zijn zaken wint, daar is iets mis mee. Dan kies je je zaken kennelijk zo uit dat je niet kunt verliezen, dan laat je heel veel liggen. Net zo min als een advocaat nooit kan zeggen dat hij al zijn zaken wint, kunnen wij nooit zeggen dat we al onze zaken overeind houden. We kijken naar ons track record. We moeten 75 procent van onze zaken winnen. Anders dan een advocaat. Die mag 50-50 aanhouden.” Snoep zegt dat de ACM redelijke schadevergoedingen geeft als zaken worden verloren. “We hebben na de zaak tegen de huizenhandelaren 40.000 euro per persoon aangeboden zonder dat ze daarvoor bewijs moesten aanleveren. Wie meer schade had, moest het aantonen, en wie het er helemaal niet mee eens was, kon naar de rechter stappen. Dat heeft een aantal huizenhandelaren gedaan en de rechter heeft die eis afgewezen. Dus…”
Lees hier het complete artikel dat deze week verschijnt in Mr. Magazine.
