De zaak Niemans Beton/Vijfheerenlanden is waarschijnlijk de langstdurende rechtszaak die zich in Nederland heeft afgespeeld. Kunt u kort uitleggen waar het in deze zaak om draaide?
De zaak draait om de winstderving die betonpalenfabrikant Niemans heeft geleden omdat de gemeente Vianen in 1975 besloot een stuk grond, dat zij in 1971 aan Niemans had verkocht, toch niet te leveren. In 1982 werd alsnog een ander stuk grond geleverd. Niemans kon echter de plannen voor een grootschalige betonpalenfabriek niet meer realiseren en liep daardoor winst mis.
Waarom duurde deze zaak zo extreem lang?
Een belangrijke oorzaak is dat in 2010 een Commissie van Deskundigen, die door het gerechtshof werd aangesteld om de schade te berekenen, een methode koos die juridisch niet door de beugel kon. Deze economisch deskundigen stelden met een hybride DCF-methode de schade vast als waardeverlies van de onderneming in 1976, waarbij ook de ondernemingsrisico’s vanuit een ex-ante perspectief van 1976 werden verdisconteerd. De schade kwam daarmee uit op één miljoen euro in 1976. Na eerst tevergeefs de deskundigen te hebben geprobeerd te overtuigen dat deze methode ongeschikt was om de schade vast te stellen, lukte dat uiteindelijk wel bij het hof. Het hof schrapte in 2017 eerst de risico-opslag en in 2020 ook de peildatum in 1976. De schade is uiteindelijk op de traditionele wijze vastgesteld, per afzonderlijk jaar en de jaarlijkse schades worden opgerent naar het heden.
Bent u blij dat de gemeente besloot niet in cassatie te gaan?
Absoluut! Na een procedure van 45 jaar is er eindelijk, voor zover mogelijk − schadevergoeding blijft second best − sprake van gerechtigheid voor Niemans.
Hoe was het voor uw cliënt om zo lang te procederen? En voor u?
In plaats van marktleider in de betonpalenmarkt werd Niemans gedwongen om decennialang een juridische procedure te voeren, die het (financiële) uithoudingsvermogen zwaar op de proef heeft gesteld. Kosten procedure: tien miljoen euro, voorgefinancierd door Niemans. Terwijl de (arglistige) wanprestatie van de gemeente al in 1989 vaststond. Het eindresultaat maakt uiteraard veel goed.
Toen ik eind jaren negentig wegging bij kantoor, vroeg Allard Voûte of hij mij kon inhuren voor het afronden van deze zaak. Ik weet niet of ik het had gedaan als ik had geweten dat het nog twintig jaar zou duren… De zaak is bepalend geweest in mijn werkende leven, maar gelukkig met een succesvol resultaat.
Hoe bent u bij deze zaak betrokken geraakt?
Ik werkte bij Loeff Claes Verbeke. Het gerechtshof had Niemans een zeer lastige bewijsopdracht gegeven: Niemans moest aantonen dat de plannen er in 1975 daadwerkelijk waren. Het benodigde archiefonderzoek bij Niemans en het opsporen van getuigen, was een monnikenklus die mij werd gegund. Telkens als er een (zeer) oude man in de wachtkamer zat, zei men dat die vast een getuige van mij was.
Ideaal collegemateriaal zeker, deze zaak?
Zeker. Een van de getuigen, de voorzitter van de bond voor betonpaalfabrikanten, had in de rechtszaal fantastisch uitgelegd hoe een (destijds toegestaan) kartel werkt. Dat gebruikte ik altijd bij de hoorcolleges Europees recht ter toelichting op het mededingingsrecht.
Als u het voor het zeggen had, dan…?
In 2009 heeft de Nationale Ombudsman een rapport uitgebracht getiteld ‘Behoorlijk omgaan met schadeclaims’. De daarbij geformuleerde behoorlijkheidsnormen voor de overheid zouden een dwingender karakter mogen krijgen. Dan zouden zaken niet zo lang duren.
Wie of wat is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
Niet iemand specifiek. Maar voorvechters van onrecht inspireren mij wel. Zoals Renske Leijten en Pieter Omtzigt deden in de toeslagenaffaire.
Wat is het hoogtepunt in uw juridische carrière?
Zonder enige twijfel het winnen van deze zaak. Bijzonder was het pleidooi van 28 september 2020. Door de vragen van de rechters aan het einde van de zitting wist ik dat zij onze methode zouden gaan volgen. Maar het moment dat ik op 15 december 2020 om 10.04 uur het eindarrest ontving, snel naar de laatste pagina scrolde en bedragen van tachtig en tien miljoen euro zag staan, was euforisch. En toen kon ik vervolgens de cliënt bellen!
Welk boek las u het laatst?
Wat afgezaagd: De meeste mensen deugen van Rutger Bregman. Het brengt een inspirerend positief oordeel over het mensbeeld.
Met welke jurist zou u in quarantaine willen?
Winfried van den Muijsenbergh (wij doen deze zaak samen, inmiddels vanuit AKD). Vervelen is dan onmogelijk. Besprekingen in de zaak-Niemans waren feitelijk een aaneenschakeling van hilarische anekdotes van Winfried uit de praktijk. Het veroorzaakte wel dat Niemans geregeld aan mij vroeg: mevrouw Galama, zullen we kwestie X en Y vóór of na de bespreking met Van den Muijsenbergh bespreken? In de bespreking zelf was daar geen ruimte voor.
Benieuwd naar de studententijd van Anna Galama? Lees het hier.
