Waarom vond de VSAN het nodig een enquête onder de eigen leden op te zetten?
“De Raad voor Rechtsbijstand en de NOvA onderzoeken waaraan een duurzaam kantoormodel voor de sociale advocatuur moet voldoen. Ook kregen wij signalen dat de commissie Van der Meer II niet alleen een advies zou geven over herijking van de punten in het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand, maar ook iets vindt van een duurzaam kantoormodel voor de sociale advocatuur. Wij wilden met een enquête onder de leden vooral inventariseren op welke wijze deze specialisten zich hebben georganiseerd, wat zijzelf vinden van hun beroep en de positionering ervan ten opzichte van grotere commerciële advocatenkantoren en maatschappelijk relevantere juristerij zoals de procesvertegenwoordigers van overheidsorganen, onze togabroeders van de rechterlijke macht en de officieren van justitie.”
Welk resultaat uit de enquête had u zelf niet voorzien?
“Een groot aantal sociaal advocaten is naast het werk als sociaal advocaat ook juridisch-maatschappelijk actief als rechter-plaatsvervanger, docent op een universiteit of hogeschool of als voorzitter van een beklag- of bezwarencommissie.”
Hoe ziet de kantoorstructuur van sociaal advocaten eruit? We lezen vaak: het zijn vooral eenpitters. Hebben ze bijvoorbeeld ondersteunend personeel?
“Dé eenpitter bestaat niet. Het beeld van een advocaat die op de zolderkamer als ZZP’er zijn zaken doet is politiek gedreven en deugt niet. De meesten daarvan zijn op de rand van de pensioengerechtigde leeftijd aan het afbouwen. Integendeel: sociaal advocaten zijn veelal specialisten op hun vakgebied die vaak als juridische eenmanszaken met collega’s een kantoororganisatie delen en de meerderheid heeft ondersteunend personeel. Afhankelijk van de persoonlijke situatie en het rechtsgebied is de omvang van de eigen ondersteuning, naast de eventuele gezamenlijke kantoorondersteuning, verschillend. Daarnaast zijn er advocaten die in volle maatschappen werken of in loondienst van een BV. Terecht stelt de NOvA dat die samenwerkingsverbanden belangrijk zijn voor de kwaliteit en de opleiding van jonge aanwas. Het is én-én. Flexibiliteit biedt echter vrijheid om het werk te combineren met nevenwerkzaamheden of snel in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. Vijftien jaar lang bezuinigen laat zien dat flexibiliteit noodzakelijk wordt geacht om toegang tot recht te blijven bieden.”
Staatssecretaris Struycken opperde al: doe naast toevoegingen ook commerciële zaken. Doen sociaal advocaten dit al?
“Zeker, en daar is ook niets mis mee! Echter, het percentage betalende zaken is sterk afhankelijk van de aard van het rechtsgebied. Arbeidsrecht of letselschadezaken bieden meer mogelijkheden voor een gemengde praktijk dan psychiatrisch patiëntenrecht of jeugdstrafrecht. Het is jammer dat de staatssecretaris die nuance niet helder voor ogen heeft. In veel zaken is het werken aan juridische oplossingen voor de doelgroep alleen effectief als een ‘echte’ sociaal advocaat die kwetsbare burger bijstaat. Alleen de sociaal advocaat krijgt uit die burger de juiste feiten gedestilleerd en legt deze op de weegschaal van de rechter. De staatssecretaris heeft mogelijk in twee decennia advocatuur nooit een gewone burger rechtsbijstand verleend. Dus waar hij die eigenstandige ideeën op baseert? Ieder zijn specialisme!”
U heeft ook onderzocht hoe sociaal advocaten kostenefficiënt kunnen werken.
“Sociaal advocaten maken individueel flinke kosten aan de juridische bibliotheek, juridische software en ICT. Centrale inkoop door de Raad voor Rechtsbijstand, gebaseerd op praktijkstandaarden en de ontwikkeling en beschikbaarstelling van een eenduidig ICT-systeem, samen met ketenpartners als het OM en de rechtspraak, zou flinke synergievoordelen opleveren.”
Opmerkelijk is dat 60 procent van de sociaal advocaten zich meer verbonden voelt met togadragers van de rechtspraak dan met de commerciële advocatuur. Kunt u dat verklaren?
“Zeker. Sociaal advocaten zien hun collega’s van de rechterlijke macht, officieren van justitie en procesvertegenwoordigers van uitvoeringsorganisaties dagelijks. Rechtspraak, uitvoeringsorganisaties en sociaal advocaten hebben steeds vaker gezamenlijke kennis- en reflectiebijeenkomsten over hoe we de rechtsbedeling voor de rechtzoekende kunnen verbeteren. Dat is echte intervisie!”
Wat verwachten sociaal advocaten van de toekomst?
“Het is een prachtig vak, maar zonder herijking van de vergoedingen dreigt binnen vijf jaren een forse uitstroom van sociaal advocaten zonder voldoende jonge aanwas. Deels door vergrijzing, maar ook door de vluchtroute naar veiliger havens als de rechterlijke macht.”
Op welke manier helpt deze enquête om de staatssecretaris ervan te overtuigen de aanbevelingen van de commissie Van der Meer over te nemen?
“Wat de enquête laat zien is dat leden van de VSAN ervaren specialisten op hun vakgebied zijn, werkend in een verscheidenheid aan samenwerkingsverbanden. Luister naar hen! Geen verder onderzoek, maar invoering van concrete verbeteringen als de herijking, een opleidingsvergoeding voor advocaat-stagiaires en centrale inkoop van software en bibliotheek.”
Wie of wat is uw bron van inspiratie?
“De glimlach van een mens.”
Wat is niet over u bekend wat wel interessant is?
“Ik woon als sociaal advocaat hartstikke scheef tussen gewone mensen in een ‘centraal wonen’ van sociale woningbouw. We helpen elkaar, maakten een schooltje in coronatijd voor alle kinderen en we koken naar draagkracht.”
Als ik het voor het zeggen had …
“Kwam er een pilot waarin ervaren sociaal advocaten parttime als wijkrechter, rechter-plaatsvervanger of substituut-officier-van-justitie de wachtlijsten gaan weg werken.”
Wat staat er op uw bucketlist?
“Samen met mijn vrouw in de schemering op een eenzame campingplek uitkijkend over de Pyreneeën aan een uitgebreide kaasplank met een flesje wijn. Die streep ik elke zomer af!”
Welke jurist verdient volgens u een compliment?
“Saskia Schuijs, juriste bij Jeugdbescherming Rotterdam Rijnmond (JBRR). Het jeugdstelsel ligt al decennia onder vuur, en terecht. Dat geldt natuurlijk niet voor de mensen die erin werken. Zij is een stille kracht die fier staat voor haar jeugdbeschermers en hun taak om kwetsbare kinderen te beschermen.”
Welk boek heeft u het laatst gelezen?
“Mijn jaren, van Willy Thomassen. Sociaal advocate van het eerste uur die later rechter werd bij het Europees Hof en bij de Hoge Raad. Ze blijkt te hebben gewoond in dezelfde straat als ik en beiden werkten we voor Advokatenkollektief Rotterdam.”
Wat is uw guilty pleasure?
“Karaoke! Daarom organiseer ik periodiek karaokeborrels voor mijn netwerk. ‘You’ll never walk alone’.”
Met welke beroemdheid zou voor een dag een gevangeniscel willen delen?
“Met Sanne van Oers – geweldige deken en sociaal advocaat. Ondertussen mag haar evenknie Jeroen Soeteman ons vrijpleiten.”
